BANJALUKA, Zakon o izmjenama i dopunama Zakona o Penzijsko invalidskom osiguranju /PIO/ dovodi u ravnopravan položaj ljude kojima se penzija određuje na osnovu staža odnosno onemogućava da jednaka primanja imaju i korisnici sa 20 i oni sa 40 godina staža, izjavio je predsjednik skupštinskog Odbora za praćenje stanja u oblasti PIO Dragutin Rodić.
“Ne može se penzija od 20 i od 40 godina odrediti u istom procentu, kao što se moglo u SFRJ kao socijalno jakoj državi koja je imala poseban fond za ove namjene. U tranzicijskom periodu to se ne može podnijeti. Fond PIO je finansijska institucija gdje isplata prava zavisi od uplaćenih doprinosa. Sva prava za koja nije uplaćen doprinos moraju se rješavati u nekim drugim institucijama“, rekao je Rodić u intervjuu Srni.
Posebna, a ne privilegovana prava
On je naglasio da se u većini medija stalno ponavlja terminološka greška kada se govori o privilegovanim umjesto o posebnim pravima u sistemu PIO.
“Nema privilegovanih prava nego postoje prava iz radnog odnosa i takozvana posebna prava, a to su prava iz učešća u ratu ili iz rada pod otežanim uslovima, odnosno rada na teškim i po zdravlje štetnim poslovima za koje treba obezbijediti sredstva iz posebnog granta, a ne iz sredstava Fonda PIO. Za taj dio posebnog staža uglavnom nije plaćen doprinos. Sada od 200 miliona maraka koliko je iz Budžeta RS namijenjeno Fondu PIO, to nije moguće”, istakao je Rodić.
On je pojasnio da se novi zakon odnosi na korisnike posebnih prava od prve do sedme kategorije, gdje je korisnicima od prve do pete kategorije zadržan garantovani osnov, ali im se računaju stvarne godine staža, a ne puni staž kako je dosad bilo, dok korisnici iz 6. i 7. kategorije više nemaju garantovani osnov već im se penzije obračunavaju po plati koju su zarađivali dok su bili u radnom odnosu.
“U 6.i 7. kategoriju spadaju radnici koji su vršili određene poslove u vezi sa odbranom, recimo u namjenskoj industriji ili pomoćne poslove u ministarstvima odbrane i unutrašnjih poslova. Ti se poslovi prije mogu izjednačiti sa radnom obavezom, nego sa posebnim pravima koja proističu iz učešća u oružanim snagama RS”, naveo je Rodić.
On je dodao da je takvih korisnika oko 41.000 i da su svi dobili rješenja koja im pojašnjavaju usklađivanje s novim zakonom i na koja su imali pravo žalbe Fondu PIO RS, podsjećajući da su naknadnom uredbom Vlade prava vraćena učesnicima NOR-a.
“To su ljudi kasne životne dobi i iz humanih i socijalnih razloga njihova prava nije ni trebalo dirati jer zaslužuju poseban senzibilitet”, rekao je Rodić.
Prema njegovim riječima, Zakon o izmjenama i dopunama Zakona o PIO je bespotrebno ispolitizovan s jedne strane, dok s druge strane nije na vrijeme približen onima koji su njime pogođeni.
“Narodna skupština RS usvojila ga je 23. decembra prošle godine. Propustilo se dva-tri mjeseca vremena da se on pojasni korisnicima i počela su objašnjavanja tek u martu kad su i počele prve umanjene isplate”, dodao je Rodić.
On je istakao da osjetljiv problem predstavlja i činjenica da ogroman broj stanovnika RS ima učešće u ratu.
“Imamo situaciju da su uz prave, istinske borce, gotovo cijela muška populacija RS i velikim dijelom ženska ostvarile učešće u ratu, a nije se objektivno moglo sve sagledati. Imamo i istinske borce kojima učešće u ratu ničim nije ni valorizovano jer im je penzija ostvarena radnim stažom veća od one koja bi se računala garantovanim boračkim osnovom”, naveo je Rodić.
Ocjena radne sposobnosti i proces revizije
Rodić je naveo da je u 2009. godini broj korisnika invalidskih penzija znatno uvećan i da, kako je kazao, famozna ocjena radne sposobnosti nije samo fenomen u RS.
“Po tim pokazateljima čini se da imamo prilično bolesno stanovništvo, a to košta. Imate ljude koji uživaju penzije više od 50 ili 60 godina jer kad odete u penziju sa 30 ili 40 godina za očekivati je da to pravo koristite decenijama”, naglasio je Rodić.
Invalidskih penzija u 2009. godini bilo je 40.479 i svaka je podložna reviziji, a i od 75.076 porodičnih penzija dobar dio proizašao je iz invalidskih gdje je takođe moglo biti zloupotreba.
“Nije mi poznato da je nekad neko kažnjen zbog toga, a to je mjera predviđena u društvima u kojima je vladavina prava na prvom mjestu, naravno, nakon utvrđenih činjenica i dokaza”, istakao je Rodić.
On je dodao da je ocjena radne sposobnosti veoma složen proces koji se pokreće na zahtjev osiguranika, obrada medicinske dokumentacije i specijalističkih pregleda vrši se u zdravstvenim ustanovama, te konačna ocjena na Institutu za ocjenu radne sposobnosti.
“U lancu učestvuje najmanje desetak ljekara i kroz sve nalaze se može vidjeti da li konačna ocjena proizilazi iz nalaza svih meritornih grana medicine ili samo od ljekara koji je dijagnostikovao psihičko oboljenje koje nije vidljivo”, naveo je Rodić.
Pod posebnom lupom trebalo bi da budu oni čiji gubitak radne sposobnosti potiče od mentalnih poremećaja, psihoza, neuroza, šizofrenija, a koji istovremeno obavalja sve druge životne funckije.
Ministarstvo rada i boračko-invalidske zaštite RS naložilo je Fondu PIO RS da uradi naknadne kontrole u vezi sa invalidskim penzijama datim u posljednje tri godine, kao i svim drugim za koje postoji osnov sumnje da nisu regularne.
Tri stuba osiguranja
Tri stuba penzijskog osiguranja su sistem međugeneracijske solidarnosti, sistem kapitalizovane štednje i sistem dobrovoljnog penzijskog fonda.
Prvi od njih je idealan u slučaju da na jednog penzionera ima sedam zaposlenih. U bivšoj Jugoslaviji taj je omjer 1989. godine bio jedan prema četiri, a u RS danas je 1:1,44.
“To je najbolji pokazatelj poremećaja sistema međugeneracijske solidarnosti, a proistekao je iz poremećaja u demografskoj strukturi, porasta broja penzionera i konstantnog pada broja osiguranih lica odnosno broja zaposlenih”, kazao je Rodić.
U takvim situacijama treba da reaguje penzijski rezervni fond koji treba da kao zatvoreni investicioni fond upravlja sredstvima dobijenim od privatizacije budući da je Fond PIO vlasnik oko 10 odsto akcija u gotovo svim državnim preduzećima, a vrijednost te imovine se prema grubim procjenama kreće od 350 do 400 miliona KM.
Drugi stub podrazumijeva da dio redovnih doprinosa i dalje ide kao i sada u Fond PIO RS, a da se dio ulaže u štednju koja se na tržištu kapitalizuje.
“Svaki osiguranik ima svoj račun na koji se uplaćuje određeni procenat doprinosa. Taj novac Fond kapitalizuje na tržištu, što nosi i rizike, ali može napraviti Fond i najjačom finansijskom institucijom”, pojasnio je Rodić.
Prema njegovim riječima, ovakav sistem u RS trenutno je teško zamisliv jer bi umanjio redovne prihode Fonda PIO RS i jer bi se morala obezbijediti dodatna sredstva za tranzicijski period.
Uvođenje trećeg stuba u RS je počelo donošenjem Zakona o dobrovoljnom penzijskom fondu koji ne dira u redovne doprinose za Fond PIO RS i koji je najsličniji životnom osiguranju koje nude privatne kompanije, a koje se bazira na dobrovoljnom izdvajanju i štednji “za stare dane”.
“Prvi i treći stub su u RS realni, dok drugi u ovom trenutku ima čitav niz nepoznanica, a ni iskustva zemalja u kojima je uveden nisu pozitivna”, zaključio je u intervjuu Srni predsjednik skupštinskog Odbora za praćenje stanja u oblasti PIO Dragutin Rodić.
Budžet Fonda PIO RS od redovnih doprinosa u prošloj je godini iznosio 640.549.614 KM, a prošlogodišnji grant Vlade RS od 160 miliona maraka ove je godine uvećan na 200 miliona KM.
Od 219.617 penzionera u 2009. godini, njih 103.721 ostvarilo je starosnu penziju, 75.076 porodičnu, 40.479 invalidsku, dok takozvanu klasičnu penziju – ostvarenu i godinama staža i godinama života – uživa svega oko 18.000 korisnika. Srna
Komentariši