Prirodne ljepote adut Crne Gore

PODGORICA, Približavanje bilo koje zemlje EU je dvostrani proces u kojem svaka strana nešto dobija. S jedne strane, zemlja kandidat, između ostalog, članstvom dobija slobodan pristup tržištima, uređen jedinstveni ekonomski i pravno prilagođeni prostor, kao i finansijsku pomoć velikim dijelom kroz kohezione i strukturalne fondove da bi život svojim građanima učinila lakšim, kvalitetnijim i zanimljivijim.
 
Ali, sa druge strane, postavlja se pitanje šta EU dobija primanjem nove članice. S obzirom da su zemlje zapadnog Balkana dobrim dijelom pogođene tragičnim ratom koji se odigrao na ovim prostorima, a i ekonomski su dosta devastirane i muče se da dosegnu nivo razvoja koji su imale prije rata, one Uniji ne donose veću ekonomsku korist. Zbog toga su glavni adut koji unose u zajedničku evropsku baštinu njihove prirodne ljepote. 
Zaštita prirode i u crnogorskom ustavu
Crna Gora je zemlja velikih prirodnih ljepota. Od nacionalnih parkova, pješčanih plaža, slikovitih zaliva uz jadransku obalu, pa sve do šuma, riječnih dolina i bogatog biljnog i životinjskog svijeta. Ulaskom Crne Gore u EU, ove crnogorske ljepote, ukoliko budu očuvane, jednog dana će postati dio zajedničke baštine EU.
Jelena Knežević, pomoćnik ministra za životnu sredinu u Ministarstvu uređenja prostora i zaštite životne sredine Crne Gore, kaže da je dokaz opredijeljenosti Crne Gore da bude ekološki osviještena zemlja sa brigom za ekologiju, i u tome što je u prvom članu Ustava Crne Gore ta zemlja definisana kao ekološka država.
“Kada je donesen Ustav, opredijeljenost je bila da ambijentalne vrijednosti Crne Gore dobiju veći stepen zaštite nego što je to uobičajeno”, kaže ona.
Prema njenim riječima, plan Crne Gore je da između 20 do 25 odsto njene teritorije budu zaštićena ekološka područja. Kneževićeva navodi da je trenutno zaštićeno oko 9,5 odsto njene teritorije, a da je plan da se taj procenat do 2012. godine poveća za još jedan procenat.
Eko-turizam
Ekološki turizam igra sve veću ulogu u ukupnoj turističkoj ponudi Crne Gore. Niču brojna eko-sela, a nadležni ističu da i svijest građana o ekologiji polako ali sigurno raste.
Jedan od ljudi koji razmišlja o etno turizmu je Milorad Blaženović. On želi da na području Berana pronađe stranog investitora koji bi mu finansijski pomogao u izgradnji jednog takvog turističkog objekta. Njegova ideja je jednostavna. Ljudi s vezama s turističkim sektorom u Italiji bi pogledali objekat i dali svoju procjenu, a onda bi dovodili turiste na avanturistički turizam u područje Berana. On je osmislio i mogućnost izgradnje manjeg sportskog aerodroma, na koji bi dolazili turisti s crnogorske obale na nekoliko dana u etno selo.
“Razgovaraću u Italiji s nekim ljudima koji su izrazili interes. Moram da kažem da imam podršku i u organima vlasti Crne Gore koji pozdravljaju sve što može doprinijeti poboljšanju turističke ponude i zaštiti prirode u isto vrijeme”, kaže on.
Podrška EU kroz fondove
Veliku ulogu u pomoći Crnoj Gori u ovom procesu igra i EU kroz Delegaciju Evropske komisije u Crnoj Gori, prevashodno kroz IPA fondove, odnosno u fondovima pretpristupne pomoći.
Najveći dio pomoći ide na podršku prilagođavanja legislative zemlje pravnoj stečevini i propisima EU. Iako se na prvi pogled čini da je to jednostavan posao, prilagođenje zakonodavstva je jedan od najzahtjevnijih i najdugotrajnijih procesa. Nakon što se zakon napiše i donese, potrebno je usvojiti podzakonske akte za njihovu implementaciju, obučiti ljude, te osnovati agencije zadužene za njhovo provođenje, monitoring i izvještavanje organa o uočenim nepravilnostima.
Slađan Maslać, menadžer operativnog sektora u Delegaciji Evropske komisije u Crnoj Gori, EU smatra da Crna Gora ima potencijal da bude ekološka država u punom smislu te riječi.
Prema njegovim riječima, Evropska komisija godišnje iz IPA fondova Crnoj Gori stavi na raspolaganje oko 33 miliona evra, od čega jedna trećina otpada na projekte namijenjene zaštiti životne sredine i ekologije. Jedan od većih projekata iz te oblasti koji se trenutno provodi je projekat rekonstrukcije kanalizacione mreže u Nikšiću, vrijedan oko 15 miliona evra, koji Evropska komisija finansira sa oko 3,5 miliona evra.
Maslać kaže da su ekološki projekti i projekti zaštite životne sredine jako skupi, ali da imaju višestruku korist.
“Ne radi se tu samo, recimo, o prečistaču voda. Ako vodu pročistimo, onda ćemo sačuvati i rijeke i jezera u koje voda otiče, što ima višestruke koristi”, navodi on.
Usklađivanje sa evropskim normama
Kneževićeva navodi da projekti za očuvanje životne sredine nisu samo stvar Crne Gore, i da postoje vrlo stroge i rigorozne evropske direktive koje zahtijevaju visok stepen zaštite prirode. Ona kaže da su u njenom ministarstvu upravo završili proces rada na upitniku Evropske komisije, koji Crna Gora mora popuniti da bi mogla postati kandidat za članstvo u EU. Oko 120 pitanja iz tog upitnika se odnose na zaštitu životne sredine, kao i na energetiku.
“U odgovorima koja smo davali na ta pitanja iznijeli smo detaljan pregled zaštićenih područja u Crnoj Gori”, navodi ona.
Kneževićeva ističe da država ne može postati članica EU dok u potpunosti ne definiše prirodu s tehničkog, finansijskog i svakog drugog aspekta.
“U predstojeće četiri godine mi to imamo namjeru u potpunosti implementirati. To su vrlo konkretni zahtjevi. To znači, mi napravimo poređenje stanja stvari sa evropskim direktivama i nastojimo da ispunimo sve što se traži da bismo postali dio evropske ‘Natura mreže'”, kaže ona.
“Natura mreža” je evropska mreža nacionalnih parkova i prirodnih područja koja ispunjavaju sve evropske norme, a odnosi se na zaštitu biljnih i životinjskih vrsta, kao i na prirodu uopšte.
Nacionalni parkovi
Crna Gora ima pet nacionalnih parkova. To su Durmitor, koji je i pod zaštitom UNESCO-a, Biogradska gora, Lovćen, Skadarsko jezero i Prokletije, koji je kao nacionalni park proglašen tek nedavno.
“Osim nacionalnih parkova mi imamo niz drugih zaštićenih područja. U obalnom području imamo niz marinskih područja među kojima su ostrvo Katič kod Petrova, i još dva vrlo lijepa područja kod Ulcinja i Budve”, navodi ona.
Naravno, tu je i Bokokotorski zaliv, koji predstavlja dio svjetske prirodne baštine.
Prema njenim riječima, u toku je revizija trenutno postojećih zaštićenih područja kako bi se ona uklopila u kriterijume koje traže evropske direktive da bi se neko područje moglo proglasiti zaštićenim.
Kneževićeva ističe da Crna Gora radi puno na zaštiti životne sredine, ali ističe da to nije dovoljno.
“Nažalost, ne možemo se pohvaliti velikim sredstvima za životnu sredinu iz državnog budžeta, koja se sada kreću na nivou 0,15 do 0,20 odsto. Ali, imamo IPA fondove i brojne međunarodne fondove koje koristimo”, navodi ona.
Prema njenim riječima, tokom 2010. godine Vlada će raditi na unapređivanju politike iz oblasti životne sredine, na zakonodavstvu a započeće i strategiju finansiranja projekata za zaštitu životne sredine.
Maslać navodi da su u Komisiji za sada zadovoljni projektima koji se provode. On ističe da Vlada Crne Gore sama navodi svoje prioritete, a da u Komisiji pokušavaju da ih podrže u tome. Osim projekata podrške Vladi, Komisija pomaže i nevladin sektor, i to ne samo iz oblasti zaštite životne sredine.
“Radi se o projektima koji su pokrenuti u proteklih godinu dana. Iako smo za sada zadovoljni ovim što je urađeno, pravu evaluaciju ćemo moći uraditi za dvije do tri godine, kada se ti projekti i provedu. Tek onda ćemo moći podvući crtu i vidjeti šta smo uradili”, navodi on. Nezavisne novine