Osveta globalizacije

VAŠINGTON, Prema vijestima iz stručnih internet publikacija, kompanija „Epl” planira da u 2011. proda oko 40 miliona svog popularnog „tabletnog” kompjutera „ajped”. Prema istim izvorima, samo u prvom kvartalu sljedeće godine svjetskom tržištu će biti isporučen 21 milion primeraka popularnog mobilnog aparata „ajfon”.
Oba proizvoda, upakovana u „minimalističke” elegantne kutije, nose upadljivu oznaku „Apple”, dok pozadi, sitnim slovima, piše „Made in China”.
Ekrane za ove „gedžete” prave korejski „El-dži” i „Samsung”, druge komponente, uključujući i čipove, liferuju mnogi drugi, mahom azijski, dobavljači, a sve se na kraju sastavi u velikom industrijskom kompleksu tajvanske kompanije „Fokskon”, čije su fabrike na sjeveru Kine. „Fokskon” je ove godine, u kojoj je lansiran „ajped”, zaposlio 300.000 novih radnika. Cijela američka ekonomija u isto vrijeme stvorila je 980.000 radnih mjesta.
Američke kompanije su međutim zaposlile još 1,4 miliona radnika – ali u svojim pogonima izvan Amerike.
Seoba proizvodnih pogona tamo gdje je radna snaga jeftinija proces je koji traje nešto više od dvije decenije. Takozvano autsorsovanje je „izum” američkih korporacija, koje su na taj način uvećavale svoj profit.
Taj proces odavno ima svima poznato ime: „globalizacija”. Ali otkako je ekonomska kriza, inače zvanično završena, mada njene posljedice još svi osjećaju, neke stvari dodatno osvijetlila, pokazalo se da je globalizacija dobar sluga biznisa, ali rđav gospodar države.
U okolnostima kada je zvanična stopa američke nezaposlenosti politički teško podnošljivih 9,8 odsto (ako bi se u obzir uzeli i oni koji rade samo povremene poslove, ona narasta na 17 odsto), dok američka ekonomija raste po anemičnoj stopi od dva odsto, njenim najvećim korporacijama poslovi idu nikad bolje. „Postoji ogromna razlika između onoga što je dobro za američke kompanije prema onome što je dobro za američku ekonomiju”, citira agencija Asošijeted pres Roberta Skota, višeg ekonomskog analitičara ovdašnjeg Instituta za ekonomsku politiku.
Globalizacija je za Ameriku naročito neprijatna u posljednjih nekoliko godina, kada se u inostranstvo ne sele samo neki radno intenzivni poslovi, kao što je proizvodnja igračaka, obuće ili tekstila, nego i oni visokotehnološki: proizvodnja čipova i kompjuterskog softvera.
Američka potrošnja i potrebe njenih kompanija dali su ključni doprinos da Kina i Indija postanu ekonomske sile. One su zbog toga danas i veoma privlačna tržišta, pa američke kompanije vide interes da tamošnje potrošačke apetite zadovoljavaju otvarajući kompletne fabrike, zajedno sa timovima za istraživanje i razvoj, upravo u Kini i Indiji.
Polovina prihoda 500 najvećih američkih korporacija u posljednjih nekoliko godina dolazi izvan Amerike, procjenjuje Dejvid Vajs, glavni ekonomista kuće za finansijski konsalting „Standard i Purs”.
Prema poznatom ekspertu za globalizaciju Džefriju Saksu, ono što je danas novi element, to je da američke kompanije u „pomaljajućim ekonomijama” sada pronalaze i ono što su nekad angažovale samo kod kuće: vrhunsko znanje.
Karakterističan primjer za to je kompanija „Dipont” (osnovana još 1802), jedan od najvećih inovatora 20. vijeka (žene je još 1938. obradovala najlon čarapama). Između 2005. i 2009. njena radna snaga u SAD je smanjena za devet odsto, dok je u isto vrijeme u azijsko-pacifičkom regionu uvećana za 54 odsto. „Koka kola”, jedan od pionira globalizacije, danas na platnom spisku ima 93.000 imena – od toga samo 13 odsto u Americi. Prije pet godina to je bio svaki peti zaposleni.
Globalizacija se, dakle, sveti Americi i nema nikakvih šansi da se taj proces preokrene. Između ostalog i zato što će do 2015. broj pripadnika „srednje klase” u azijsko-pacifičkom regionu prvi put biti izjednačen sa onim u Americi i Evropi, uzetim zajedno. „Fokskon”, koji danas zapošljava 920.000 ljudi (većinu plaća manje od 300 dolara mjesečno), planira da u 2011. angažuje još bar 140.000 radnika, zahvaljujući porudžbinama iz „Epla”, ali i iz „Amazona”, „Dela”, „Hjulit-Pakarda” i „Microsofta”.
Obama i njegov tim će dotle cijelu 2011. provesti u mukotrpnim nastojanjima da obezbjede nova radna mjesta – za Amerikance. Politika