BANJALUKA – Za većinu ugovora koje je “Prointer” potpisao sa državom najvjerovatnije će biti ponovo raspisani javni pozivi, jer ih novoosnovana “Invictus Technology grupa” nastala na temeljima “Prointera” nije preuzela.
FOTO: Capital
Bojan Vujić, bivši direktor “Infinity International grupe”, a danas “Invictusa” kaže da je nekoliko ugovora već raskinuto jer nisu uspjeli da obezbjede garancije banaka.
“Mi ćemo se boriti da dobijemo opet te ugovore, imamo 200 zaposlenih. Sigurno je da ćemo imati jaču konkurenciju, tržište se mijenja“, kazao je Vujić koji je danas ozvaničio početak rada “Invictus Technology grupe”.
Dodao je da im je u ovoj fazi najbitnije da zadrže ljude i uspostave poslovanje na svim tržištima na kojima su i ranije bili.
On tvrdi da se preregistracija ne vrši samo da bi se izbjegle sankcije.
“Ne mogu da se otmem utisku i ne razumije zašto se uporno ponavlja da sve što radimo, radimo da izbjegnemo sankcije. Logično je da ljudi koji se bave IT osnuju jednu kompaniju. Pa čime da se bavimo? Zar sankcije znače da mi to ne smijemo više da radimo? Ovo su potpuno nove firme i nova priča, normalno da ćemo nastaviti rad. Ne znam zašto se stalno potencira da nešto zaobilazimo“, rekao je Vujić.
Dodao je da svi zaposleni ostaju na svojim radnim mjestima, kao i da će rad biti transparentan te ocjenjuje da grupa koja se našla pod američkim sankcijama nije radila ništa pogrešno.
BANJALUKA – Ministar energetike i rudarstva Republike Srpske Petar Đokić tvrdi da u Srpskoj niko ne planira iskopavanje litijuma i da priče o tome, koje dolaze od pojedinih načelnika, dovode građane u zabludu.
Foto: Vlada RS
Đokić je u svojoj izjavi, očigledno, pokušao da “spusti loptu” i smiri strah u javnosti Srpske, koji raste uprkos šturim i rijetkim informacijama o protestima i otporu protiv rudnika u Srbiji, a koja itekako vidi šta se tamo dešava.
Kaže da reaguje na “otvaranje lažnih tema bez realnog osnova”, a u vezi litijumom koji je aktuelan ne samo kod nas.
“Moram da ponovim da ne postoji nikakva inicijativa ili zahtjev za eksploataciju litijuma u Republici Srpskoj. Geološka istraživanja na području Lopara su završena i za eksploataciju niko nije podnio zahtjev“, kaže Đokić.
Na tom lokalitetu, tvrdi, se ne sprovode nikakve aktivnosti tog tipa i takva opcija se u ovom času ne razmatra.
“Lažnom i izmišljenom pričom da se sprovode aktivnosti pripreme za eksploataciju litijuma u Republici Srpskoj, gradonačelnik i načelnik Bijeljine i Lopara dovode u zabludu stanovništvo i građane. Tražim da odmah prestanu sa manipulacijama i djelovanjem na toj osnovi“, kaže Đokić dodaje da je veoma bitno i potrebno shvatiti ogromnu razliku između istraživanja i eksploatacije.
Pobuna u Srbiji raste
Istraživački projekti su neophodni i korisni i kao naučna disciplina veoma afirmativni, kaže, ali ne moraju nužno da znače i da će doći do eksploatacije na određenoj lokaciji.
U posljednjih nekoliko sedmica intenzivirane su aktivnosti u smjeru otvaranja rudnika litijuma u dolini Jadra u Srbiji, nakon obustavljanja prije dvije i po godine.
Vlada Srbije je, dakle, početkom 2022. stavila obustavila ovaj projekat nakon masovnih protesta.
Najava ponovnog aktiviranja projekta izazvala je oštar revolt građana koji su odmah (od 29. jula) izašli na ulice u 10 opština i najavljuju ozbiljnu radikalizaciju, zatvaranje saobraćajnica i omasovljavanje demonstracija.
Australijsko-britanska firma “Rio Tinto” ranije je saopštila da ovo područje ima jednu od najvećih evropskih rezervi rude jadarita.
Rekli su i da bi se moglo proizvesti 58.000 tona godišnje, što bi bilo dovoljno za 1,1 milion električnih vozila.
Brojne ekološke organizacije i opozicione partije i veliki broj građana u Srbiji protive se ovom projektu zbog bojazni da će projekat imati pogubne efekte po životnu sredinu.
Od ponedeljka 22. jula, protesti su održani u Valjevu, Loznici, Grockoj, Koceljevi, Negotinu, Arilju, Bogatiću, Krupnju, Šapcu i Aranđelovcu.
Litijum u BiH na sedam lokaliteta
U BiH za sada nema iskopavanja ove rude, ali je javnost upoznata da postoje potencijalna nalazišta i to u Loparama, u kojim se već neko vrijeme ozbiljno strahuje da bi moglo doći do otvaranja rudnika.
Litijuma ima na još šest lokacija za koje se još čekaju rezultati istraživanja. Radi se o planini Motajici, Prosaru, lokalitetima u srednjoj Bosni, Čajniču, Foči, Goraždu i Srebrenici. Pored Lopara, istraživanja su pokazala da su magmatske stijene na području od Srbca do Foče takođe potencijalna nalazišta litijuma.
Švajcarska kompanija Arcore i kanadska Rock Tech najavili su ranije eksploataciju u Loparama, odakle su litijum planirali izvoziti u Njemačku, za industriju baterija i automobila i to od 2026. godine.
BANJALUKA – Vlada Republike Srpske odlučila je da 16,8 miliona maraka potraživanja prema banjalučkom “Kosmosu” konvertuje u akcije i time ovo namjensko preduzeće rastereti starih dugovanja prema budžetu i fondovima, saznaje CAPITAL.
Foto: kosmos.ba
Vlada, koja je stoodstotni vlasnik „Kosmosa“, je na sjednici 18. jula prihvatila program finansijskog restrukturiranja preduzeća, a koje je u suštini konverzija potraživanja u akcije.
Od 16,8 miliona maraka obaveza “Kosmos” je najviše dugovao Fondu PIO, nešto preko osam miliona maraka, zatim Fondu zdravstvenog osiguranja RS 5,1 milion KM.
U ukupna potraživanja ulazi i 2,5 miliona KM neplaćenih poreza, 655.441 KM duga prema Javnom fondu za dječiju zaštitu, 378.555 KM prema Zavodu za zapošljavanje, te nepunih 70.000 KM obaveza prema Fondu solidarnosti RS.
“Vlada Republike Srpske će u funkciji Skupštine akcionara “Kosmos” donijeti odluku o povećanju kapitala konverzijom duga u akcije privrednog društva”, navodi se u odluci Vlade.
Direktor “Kosmosa” Dušan Vještica nije želio da komentariše odluku Vlade dok, kako je poručio, ona ne bude zvanično dostavljena preduzeću.
On je u izjavi za medije prije nekoliko mjeseci kazao da će restrukturiranje starih obaveza “Kosmosu” donijeti veliki benefit jer će svi zaposleni koji imaju nepovezan radni staž iz tog perioda, moći da ga povežu.
“Kosmos” je u prošloj godini prijavio dobit nešto veću od 200.000 KM i prihode od 3,7 miliona maraka. U preduzeću je bilo zaposleno 68 radnika.
Republika Srpska u njemu ima kapital od 39,2 miliona KM, podijeljen u isto toliko akcija.
Glavna služba za reviziju javnog sektora RepublikeSrpske upravi je dala negativno mišljenjeza finansijske izvještaje i mišljenje sa rezervom o usklađenosti poslovanja.
SARAJEVO – Obavještajno bezbjednosna agencija (OBA) BiH krenula je u nabavku 40 automobila koja će platiti oko 1,8 miliona maraka.
FOTO: Pixabay
Najviše novca, 550.000 KM će biti izdvojeno za 10 automobila u kategoriji „SUV“. Traže se da imaju benzinski ili hibridni pogon na sva četiri točka i pregršt opreme poput električnog programa stabilnosti, elektronske blokade motora, sistema praćenja na cesti.
Za 10 „mini crossovera“ OBA BiH je spremna da plati 460.000 KM. Zahtjev je da budu u metalik boji, da ispunjavaju uslove iz euro 6 standarda, takođe uz obimnu opremu.
Biće kupljeno i deset limuzina vrijednih 450.000 maraka, takođe u metalik boji i sa aluminijskim felugama, kožnim volanom i sa minimalnom zapreminom motora od 1.5000 kubika te snagom od 90 kilovata.
Na listi je i deset manjih gradskih vozila, zapremine motora od 1.200 kubika i snage 60 kilovata koja će po procijenjenoj vrijednosti nabavke koštati 340.000 KM.
Kriterijum za dodjelu biće najniža ponuđena cijena, a rok za isporuku je 70 dana od dana zaključenja.
Podsjećamo, OBA BiH je i u septembru prošle godine kupila 18 auta koje je platila nešto preko 840.000 KM, a ugovor su dobile firme „Bunjo“ i „Hyundai Auto BH“ iz Sarajeva.
Takođe, 2022. godine vlada Savezne Republike Njemačke donirala je ovoj agenciji deset automobila.
BANJALUKA – Željko Raljić više nije vršilac dužnosti izvršnog direktora za tehničke poslove u banjalučkom preduzeću “Vodovod”. Njega je sa te funkcije smijenio nadzorni odbor ovog preduzeća na vanrednoj elektronskoj sjednici.
FOTO: Grad Banjaluka
Vanredna sjednica je održana u petak 26. jula.
Kako saznajemo Raljić je jutros obavjestio svoje saradnike da smijenjen, spakovao je stvari iz svoje nekadašnje kancelarije i napustio upravu preduzeća.
Pokušali smo kontaktirati Raljića za komentar ali nije odgovarao na telefonske pozive.
Podsjećamo, CAPITAL je ranije objavio da se sprema Raljićeva smjena. Tim potezom aktuelni gradonačelnik Banjaluke Draško Stanivuković kažnjava kadrove SDS, zato što ga ta stranka nije podržala u njegovom nastojanju da pobjedi na predstojećim lokalnim izborima i osvoji drugi mandat.
Na funkciju v. d. izvršnog direktora za tehničke poslove u „Vodovodu“ Raljić je imenovan u avgustu 2021. godine, kao kadar SDS-a kojeg je odabrao gradonačelnik Banjaluke Draško Stanivuković. Tom prilikom je Stanivuković promjenio kompletnu upravu „Vodovoda“ koja je postavljena za vrijeme njegovog prethodnika Igora Radojičića, tada kadra SNSD.
Kako saznajemo za sada nije imenovan Raljićev nasljednik, ali za sutra je zakazana redovana sjednica NO i očekuje se da će to biti jedna od tačaka dnevnog reda.
PEKING –Kina je izuzetno važan strateški partner i veliki prijatelj naše zemlje, što pokazuje i time da je ukupna vrijednost njihovih projekata u BiH već premašila dvije milijarde evra. Mi smo malo tržište koje u značajnijoj mjeri ne može uticati na globalna ekonomska kretanja, ali prostora za produbljivanje saradnje sa jednom od najmoćnijih država današnjice itekako ima, posebno uzimajući u obzir izuzetan geografski položaj naše zemlje koji omogućava kineskoj privredi pristup evropskom tržištu, rekao je u intervjuu za portal CAPITAL ambasador BiH u Kini Siniša Berjan.
FOTO: Ustupljena fotografija
Po vrijednosti investicija iz Kine, kaže Berjan, naša zemlja je na četvrtom mjestu u Centralnoj i Istočnoj Evropi, odmah poslije Srbije, Mađarske i Rumunije.
BERJAN: Kineski investitori iskazuju značajan interes za nekoliko ključnih sektora u BiH, prepoznajući izuzetne mogućnosti za razvoj i saradnju. Najveću pažnju posvećuju infrastrukturnim projektima, od izgradnje autoputeva i mostova do željezničkih pruga. Energetski sektor je vrlo atraktivan, s posebnim fokusom na projekte izgradnje hidroelektrana, termoelektrana i obnovljivih izvora energije. Rudarstvo i metalurgija su među ključnim oblastima interesa zahvaljujući bogatstvu prirodnih resursa koje BiH posjeduje. Osim toga, kineski investitori istražuju mogućnosti u sektorima poljoprivrede, turizma, zdravstva i informacionih tehnologija.
CAPITAL: Kako onda komentariše optužbe EU koje se odnose na maligni kineski uticaj, zatim na njihovo zanemarivanje ekoloških standarda, netransparentnosti u radu, te stav da Kina koristi ovaj region samo da bi ušla na tržište EU?
BERJAN: Kineske investicije donose značajne ekonomske benefite BiH, uključujući razvoj infrastrukture i otvaranje novih radnih mjesta. Naša zemlja se trudi da osigura da svi projekti budu u skladu sa ekološkim standardima i principima transparentnosti. Saradnja za Kinom nije usmjerena protiv bilo koje treće strane, već je motivisana našim potrebama za ekonomskim razvojem i prosperitetom. BiH ostaje posvećena uravnoteženim međunarodnim odnosima i vjerujemo da je moguće ostvariti saradnju koja donosi korist svim uključenim stranama.
Tajni ugovori sa Kinom
CAPITAL: Zbog čega su ugovori sa Kinezima tajni?
BERJAN: Ugovori sa kineskim kompanijama često sadrže komercijalno osjetljive informacije koje nisu javno dostupne radi zaštite interesa svih strana. Tajnost ugovora i poslovna povjerljivost nisu specifični samo za kineske investitore, već je uobičajena praksa u poslovnim odnosima širom svijeta kako bi se zaštitili konkurentski podaci i osigurala povjerljivost poslovnih planova. Transparentnost se osigurava kroz zakonske procedure, mehanizme nadzora nad realizacijom projekata i periodično izvještavanje relevantnih institucija, koji osiguravaju da su ovi ugovori u skladu sa interesima javnosti.
CAPITAL: Da li ste upoznati sa ugovorom koji je Vlada RS početkom juna sklopila sa kompanijom ELNIC za nabavku zaštitnog softvera?
BERJAN: Nisu mi poznati detalji ali svakako da jedan takav sporazum naglašava našu posvećenost poboljšanju mjera sajber bezbjednosti. Iako određeni aspekti takvih sporazuma mogu zahtijevati povjerljivost, zaštita naše digitalne infrastrukture ostaje prioritet.
FOTO: Ustupljena fotografija
CAPITAL: Da li ste upoznati sa konkretnim ugovorima sa Kinezima, poput HE Dabar, auto-puteva i drugim?
BERJAN: Da, Ambasada BiH u Kini je upoznata sa osnovnim karakteristikama ugovora i aktivno prati realizaciju važnih projekata. Posjedujemo osnovne, javno dostupne informacije o investitorima, vrijednostima i ciljevima ugovora. Projekat HE Dabar, koji uključuje izgradnju hidroelektrane na rijeci Trebišnjici, je u fazi implementacije i očekuje se da će značajno doprinijeti energetskoj sigurnosti regije. Takođe, kineske kompanije su uključene u izgradnju autoputeva, što je ključni segment infrastrukturnog razvoja zemlje. Ovi projekti su od strateškog značaja za ekonomski razvoj BiH, a saradnja s kineskim kompanijama omogućava transfer tehnologije, stvaranje novih radnih mjesta i poboljšanje ukupne infrastrukture u zemlji.
CAPITAL: Prema našim informacijama, kineska kompanija Norinco planira da preko mađarskog ogranka kupi 80 odsto udjela u stolačkoj Aurori i preuzimanje koncesije na 30 godina. Da li ste upoznati sa ovim informacijama i znate li više detalja o njihovim planovima u BiH?
BERJAN: U ovom trenutku nemamo detaljnije informacije o planovima kineske kompanije Norinco u BiH ali očekujemo da će dodatne informacije o njihovim planovima biti dostupne uskoro, nakon finalizacije pregovora.
Komunikaacija kroz više kanala
CAPITAL: Da li su vam poznati detalji ulaganja u Željeznice RS koje je potpisao ministar Nedeljko Čubrilović?
BERJAN: Kineska kompanija je izrazila interes za modernizaciju i unapređenje željezničke infrastrukture u Republici Srpskoj, što uključuje rekonstrukciju postojećih pruga, eventualnu nabavku novih voznih sredstava i uvođenje naprednih tehnologija za upravljanje željezničkim saobraćajem. Ova ulaganja će doprinijeti boljem povezivanju regija unutar BiH, kao i poboljšanju međunarodnih transportnih veza.
CAPITAL: Kako se odvija komunikacija sa kineskim kompanijama zainteresovanim za BiH?
BERJAN: Komunikacija se odvija se na više nivoa i putem različitih kanala. Ambasada BiH u Kini organizuje poslovne seminare i sastanke na kojima se predstavljaju komparativne prednosti investiranja u naše zemlje. Pruža se podrška kineskim kompanijama u identifikaciji poslovnih prilika, povezivanju sa lokalnim partnerima i razumijevanju regulativa i procedura u BiH.
Takođe, postoji saradnja sa kineskim privrednim komorama i trgovinskim organizacijama radi olakšavanja komunikacije i razmjene informacija. Ambasada aktivno učestvuje na raznim privrednim forumima i sajmovima u Kini, gdje promoviše investicione potencijale BiH i stupa u direktan kontakt s potencijalnim investitorima. Takođe, aktivno koristimo medije i promotivne kampanje. Ambasada pruža i konzularne usluge i podršku kineskim investitorima u vezi sa izdavanjem viza. Kroz ove aktivnosti, naša ambasada aktivno radi na izgradnji čvrstih poslovnih veza, olakšavanju investicionih procesa i osiguravanju uspješne saradnje između kineskih investitora i BiH.
CAPITAL: Da li se kompanije obraćaju Ambasadi BiH ili direktno vladama?
BERJAN: Kineske kompanije se često obraćaju Ambasadi BiH kao prvoj tački kontakta za informacije i podršku. Ambasada nerijetko igra ključnu ulogu u inicijalnim fazama pregovora i uspostavljanju kontakata sa relevantnim institucijama i kompanijama u BiH. Međutim, u zavisnosti od prirode projekta, kineske kompanije takođe direktno kontaktiraju vlade na državnom i entitetskom nivou, kao i lokalne vlasti, kako bi pregovarale o specifičnim uslovima i realizaciji projekata.
CAPITAL: Da li i kako komentarišu saradnju sa vlastima u BiH?
BERJAN: Kineske kompanije uglavnom pozitivno komentarišu saradnju sa vlastima u BiH. Posebno cijene otvorenost i spremnost na saradnju, kao i napore koji se ulažu u unapređenje poslovnog okruženja. Ističu da je komunikacija sa vlastima transparentna i efikasna, ali naglašavaju da postoji prostor za dalja poboljšanja, posebno u pogledu ubrzanja administrativnih procedura i smanjenja birokratskih prepreka. Kineski investitori ističu značaj BiH kao mosta za pristup drugim tržištima u regionu, što dodatno podstiče investicije.
FOTO: MIP BiH
Birokratija u BiH izazov i za Kinu
CAPITAL: Da li se žale na administraciju i birokratske barijere?
BERJAN: Povremeno registrujemo žalbe na kompleksne procedure koje usporavaju realizaciju projekata. Kineske kompanije ističu da su proceduralni zahtjevi i složenost birokratskih procesa ponekada izazov, ali cijene napore vlasti u BiH da riješe ove probleme. Vlada i relevantne institucije aktivno rade na pojednostavljenju procedura i poboljšanju poslovnog okruženja kako bi privukle još više investicija.
CAPITAL: Ima li novih projekata u najavi i šta najuspješnije realizovano?
BERJAN: Trenutno se pregovara o nekoliko novih infrastrukturnih i energetskih projekata, kao što su proširenje mreže autoputeva i modernizacija željezničke infrastrukture što će značajno unaprijediti transportnu mrežu i povezanost. Posebno interesantne su inicijative za ulaganja u zelenu energiju. Drugi značajni projekti uključuju i izgradnju bolnice u Doboju, kao i vjetroelektranu “Ivovik” sa investicijom od 130 miliona evra.
Većina kineskih projekata koji se trenutno realizuju u BiH uglavnom se odnose na energetski sektor i saobraćajnu infrastrukturu. Posebno bih ovom prilikom izdvojio izgradnju Termoelektrane Stanari vrijednosti preko 500 miliona evra, kao rezultat saradnje kineske kompanije “Dongfang Electric Corporation” i lokalnih partnera. To je prvi veliki infrastrukturni projekat, koji smo radili u saradnji sa Kinom, ali i prvi projekat, koji je iskoristio specijalni kredit u sklopu mehanizma saradnje Kine i zemalja Centralne i Istočne Evrope, a kojeg je dodijelila Kineska razvojna banka.
Mnogobrojne kineske kompanije su zainteresovane za saradnju. Treba istaći da Kina i BiH imaju potpisan „Sporazum o izbjegavanju dvostrukog oporezivanja“ kao i „Sporazum o zaštiti i promociji stranih investicija“ što uveliko olakšava rad zainteresovanih privrednih subjekata.
Srpska se sa Kinezima priprema za odbranu od „državno-sponzorisane napada“ i od „politički motivisanih ne-UN sankcija“
BANJALUKA – Redakcija portala CAPITAL zatražila je od Vlade Republike Srpske da joj u skladu sa Zakonom o slobodnom pristupu informacijama dostavi kopiju ugovora koji je početkom juna sklopila sa kineskom kompanijom ELINC, od koje je naručila zaštitni softver vrijedan 57 miliona maraka bez objavljivanja javnog poziva i obavještenja javnosti.
FOTO: Copilot
Poštujući mogućnost da postoje dijelovi ugovora koji se odnose na bezbjednosne aspekte i da oni ne mogu javno pokazati, od Vlade RS smo zatražili da te dijelove anonimizuju ukoliko smatra da je potrebno, a da podatke koji bi trebalo da budu transparentni učine dostupnim građanima koji će sve to da plate.
Ovo nije prvi ugovor koji Vlada RS krije od očiju javnosti i koji je potpisan u potpunosti bez znanja građana, ali to je do sada uglavnom činjeno zbog insistiranja kineske strane. Međutim, sada nije jasno da li su to Kinezi tražili ili je Vlada RS to samoinicijativno odlučila zatajiti od svojih građana.
Nema ni informacija čija je ideja bila da se kupuje kineski softver za sajber bezbjednost i kakve garancije su date za realizaciju ovog ugovora, odnosno kako će platiti štit od 57 miliona maraka, pogotovo ako se ima u vidu dosadašnje iskustvo Vlade RS sa netransparentnim nabavkama preskupih softvera.
Vlada da objasni zašto krije ugovor
U Transparency International-u BiH, koji su pomogli u sastavljanju zahtjeva Vladi, kažu da je ovo tek poslednji u nizu ugovora sklopljenih sa kineskim kompanijama koji Vlada RS krije od svojih građana. Podsjećaju i na tajni ugovor za izgradnju auto-puta Banjaluka-Prijedor koji je Vlada RS godinama krila uprkos sudskim presudama koje su naređivale njegovo objavljivanje, a onda ga pokazala i do sada sakrila najvažni dio o finansiranju.
“Uz ogradu da Vlada ima pravo da zataji određene dijelove ugovora, u skladu sa posebnim zakonom o tajnim podacima i ko ima pravo uvida u to, ne bi trebalo da se sakrije cijela informacija. Trebalo bi zapravo da se objasni zašto se krije. Građani i javnost imaju pravo da znaju sve o radu organa i da im se omogući pristup javnosti u najvećoj mogućoj mjeri. Može se razdvojiti ta informacija i da se omogući uvid u dijelove koji ne trebaju biti tajni, a da se ostali dijelovi anonimizuju“, objasnili su u TI BiH.
Dodaju da ima osnova da ovaj ugovor bude barem djelimično transparentan.
Treba napomenuti i to da u svijetu postoje brojne kontroverze u vezi kineskih softvera i nerijetke optužbe na račun Kine da upravo svoja tehnološka rješenja koristi za špijunažu i prikupljanje podataka o korisnicima.
Vlada je početkom juna potpisala tajni ugovor sa kineskom kompanijom da bi se od javnosti sakrilo još jedno trošenje desetina miliona maraka na softver, a nakon našeg pisanja o tome, prije nekoliko dana, potvrda je stigla juče iz Agencije za informaciono-komunikacione tehnologije Republike Srpske.
Za šta se priprema Srpska?
Zanimljivo u saopštenju Agencije za informaciono-komunikacione tehnologije Srpske koje je izdato dan nakon što je CAPITAL objavio tekst, mnogima je promakao važan detalj, da se priprema odbrana informatičkog napada druge države i napada poličkih motivisanih sankcija, što mnogi tumače kao priznanje da je cijeli projekat posljedica crnih američkih listi, ali i gašenja zvaničnih domena Vlade i ostalih institucija Srpske.
„Sa tehničkog stanovišta (softverska i hardverska rješenja), sistem se sastoji od 15 bezbjednosnih čvorišta i data centra i dizajniran je za odbranu od najsloženijih sajber prijetnji, uključujući državno-sponzorisane napada.Za partnera je, u skladu sa smjernicama Vlade za upravljanje krizom lanaca snabdijevanja i politički motivisanih ne-UN sankcija, izabrana kompanija ELINC, grupacije China Electronic Corporation, specijalizovani proizvođač opreme iz domena nacionalnih sistema informacione bezbjednosti”, stoji u saopštenju.
U njihovom saopštenju potvrdili su i da je izvršena detaljna analiza stanja informacione bezbjednosti u javnoj upravi i kritičnim infrastrukturama za koju smo naveli da da je u veoma lošem stanju.
Rekli su da su izradili smjernice razvoja informacione bezbjednosti i izvršili projektovanje novog nacionalnog sistema zaštite i da je to po obimu, resursima i složenosti predstavlja najveći IKT projekat u Srpskoj i da će obuhvatiti 780 institucija i ustanova.
Najavili su da se do kraja avgusta očekuje početak implementacije projekta u dvije paralelne faze koje omogućavaju integraciju državnih organa, akademskog i privatnog sektora u upravljanju incidentima.
Planirano je da se ovaj softver implementira u sve institucije u Srpskoj na rok od deset godina, a ELINC je posao dobio na osnovu prethodnog dogovora iza zatvorenih vrata, bez tendera i obavještavanja građana iz čijih će se džepova sve to platiti.
BANJALUKA – Zemljište „Pošta Srpske“ u banjalučkom naselju Petrićevac ukupne površine 8.494 kvadrata kupila je firma „Slavuljica petrol“ za 2.126.543 maraka, otkriva CAPITAL.
Foto: slavuljica/Fb
Licitacija za prodaju zemljišta održana je u ponedjeljak u sjedištu „Pošta“ u Banjaluci bez prisustva javnosti, a kako je prenio naš portal, nakon okončane licitacije uprava ovog javnog preduzeća krila je ime kupca.
Otkrili su samo da su na licitaciji učestvovala dva kupca čije su prijave bile potpune i blagovremene.
„U toku licitacije jedan od učesnika je dao ponudu u iznosu od 2.126.543 KM, a ta ponuda je ujedno bila najviša i jedina data ponuda, čime je okončan postupak licitacije. Na sprovedeni postupak licitacije niko od učesnika nije uložio prigovor“, kazali su u „Poštama“.
Oni su istakli da je čitav postupak sproveden uz strogo poštovanje zakona i podzakonskih akata, a skrivanje imena kupca pravdalli su time da postupak nije okončan do kraja, da kupac može odustati od zaključenja ugovora, te da bi svako medijsko izvještavanje u pogledu izvršene prodaje bilo preuranjeno i tendenciozno.
Prema tvrdnjama našeg izvora, najvišu i jedinu ponudu za skoro 8.500 kvadrata zemljišta na Petrićevcu dao je opunomoćenik firme „Slavuljica petrol“ koji je ponudio 10.000 KM više od početne cijene, nakon čega je drugi učesnik licitacije zatražio pauzu.
„Činjenica da je „Slavuljica petrol“ podigao početnu cijenu za samo 10.000 KM, odnosno za samo jedan licitacioni korak, a da drugi učesnik nije dao nikakvu ponudu, daje pravo za sumnju da taj drugi učesnik nije ni bio zainteresovan za kupovinu zemljišta i da se na licitaciju prijavio samo da bi pokušao da naplati odustajanje od daljeg učešća na licitaciji“, objašnjava naš sagovornik.
On dodaje da su svi učesnici bili dužni da uplate 50.000 KM kaucije za učešće na licitaciji, ali je javnim konkursom precizirano da najbolji ponuđač gubi pravo na vraćanje kaucije ukoliko odustane od kupovine, odnosno od zaključenja ugovora o kupoprodaji.
„Nije isključena mogućnost ni da se „Slavuljica petrol“ prijavio na licitaciju sa ciljem da naplati odustajanje od licitacije. Međutim, kako je ta firma prva izlicitirala cijenu i bila najbolji ponuđač, njoj se neće vraćati kaucija u slučaju odustajanja, dok će se drugom učesniku kaucija vratiti. „Slavuljica petrol“ je pred izborom da li će odustati od kupovine i oprostiti se od 50.000 KM ili će zaključiti kupoprodajni ugovor sa „Poštama“ i uplatiti 2.126.543 KM za kupljeno zemljište“, objašnjava naš izvor.
On procjenjuje da izlicitirana cijena nije niska i da je u nivou trenutne tržišne cijene zemljišta na toj lokaciji.
„Prema važećem Regulacionom planu na predmetnoj parceli je planirana izgradnja trospratnica. Kada se preračuna koliko kvadrata stambenog prostora se može izgraditi i kolika je trenutna cijena kvadrata na Petrićevcu, cijena od 2,12 miliona KM za zemljište nije povoljna cijena. Međutim, ukoliko bi se izmjenama RP-a povećala dozvoljena spratnost, onda bi to već bila druga priča“, kaže naš izvor.
On dodaje da to što se na licitaciju nije prijavio niko od poznatijih banjalučkih neimara govori da zemljište „Pošta“ nije atraktivno, odnosno da je teško „progurati“ izmjenu regulacionog plana.
„Slavuljica petrol“ je firma sa sjedištem u Donjem Ruževiću kod Teslića. Prošla godine je ovoj firmi bila najuspješnija po visini prihoda i po ostvarenoj dobiti, jer je sa 190 zaposlenih prihodovala 79,3 miliona maraka i ostvarila nešto više od četiri miliona maraka dobiti. Pored najvećeg poslovnog uspjeha, ova firma je prošle godine doživjela i najveći gubitak, jer je u novembru u 75. godini života preminuo njen vlasnik i osnivač Milorad Slavuljica.
BANJALUKA – Gašenje domena zvaničnih sajtova, američke sankcije zbog kojih su nedostupni zapadni licencirani programi i komponente, te strah da su im službeni kanali digitalne komunikacije kompromitovani, upalilo je alarm u vrhu vlasti Republike Srpske i ona je prije par mjeseci povukla potez koji je sakrila od javnosti.
FOTO: Elinc, print screen
Vlada Republike Srpske potpisala je tajni ugovor sa kompanijom ELINC iz Kine, koja je povezana sa vojnom industrijom, vrijedan čak 57 miliona maraka za nabavku softvera za digitalnu zaštitu u svim institucijama Srpske, ekskluzivno saznaje portal CAPITAL.
Ugovor sa Kinezima je, potvrđeno je zaCAPITAL iz više kredibilnih izvora, potpisan početkom juna ove godine, a nakon toga je na njega stavljena oznaka tajnosti, da bi se od javnosti sakrilo još jedno trošenje desetina miliona maraka na softver, kao i njegova namjena.
Planirano je da se ovaj softver implementira u sve institucije u Srpskoj na rok od deset godina, a ELINC je posao dobio na osnovu prethodnog dogovora iza zatvorenih vrata, bez tendera i obavještavanja građana iz čijih će se džepova sve to platiti.
Sve ovo Vlada RS dogovorila je na sjednici polovinom maja, pod “tačkom razno” i izbjegla da o tome obavijesti javnost i raspiše javni poziv, iskoristivši mogućnosti izmijenjenog Zakona o javnim nabavkama BiH da sakriju od građana trošenje desetina miliona maraka.
Američke sankcije su bile okidač za ovaj ugovor, jer je još prethodno otkriveno da je digitalna sigurnost institucija Srpske, zbog lošeg posla domaćih kompanija, puna rupa.
Duga istorija loših softvera
“Gašenje domena Vlade RS zbog uvođenja američkih sankcija, hakerski napadi na Integrisani zdravstveni informacioni sistem IZIS, koji nikad više nije ni proradio, neispravan softver u Šumama RS plaćen milionima, curenje podataka iz Poreske uprave RS, kao i brojni drugi ispadi i nefunkcionalni sistemi u skoro svim institucijama uz kadrove koji se sa time ne znaju nositi, pokazali su da je ono što su do sada održavale kompanije zadužene za informacione sisteme u raspadu i da se hitno mora nabaviti novo rješenje“, kaže naš izvor.
U očiglednom škripcu u kojem su se našli, stručnjaci iz Vlade RS okrenuli su se kineskoj kompaniji ELINC koja se bavi sajber bezbjednošću proizvodeći, kako sami navode, “modernu digitalnu administraciju” za vlade, preduzeća i istraživačke institute u različitim zemljama promovišući koncept “prvo bezbjednost, razvoj postepeno”.
Ovaj projekat trebalo bi da pokrije digitalnom zaštitom, odnosno jednostavnije rečeno napravi bezbjednosni online „kišobran“ za oko 800 institucija i raznih drugih ustanova, a cijena implementacije dogovorena je na 28,5 miliona evra, odnosno 57 miliona mraka.
I to je zapravo cijena zakupa softvera na period od 10 godina, nakon čega slijedi aneks ili novi ugovor i dodatni novac.
ELINC China specijalizovan za vojnu industriju i elektronsko ratovanje
Kompanija Elinc China Co. Ltd. (ELINC) iz Pekinga je u potpunosti u vlasništvu China Electronics Corporation (CEC), osnovane 1989. godine u Pekingu.
Kompanija se specijalizovala za odbrambenu elektroniku, pružajući napredne proizvode i sisteme, kao i usluge podrške, uključujući konsultacije i razvoj.
ELINC se fokusira na isporuku industrijskih rješenja i usluga sajber bezbjednosti, što je čini značajnim igračem u sektoru odbrane.
Pored operacija u Kini, postoje reference na Elinc China Co. u drugim zemljama, kao što su Ekvador i Bolivija, gdje posluje u različitim sektorima, uključujući računare i računske periferne uređaje.
Proizvodi i usluge koje nudi ova kompanija su vezani za sajber bezbjednost, odbrambenu elektroniku i razvoj naprednih elektronskih sistema za odbrambene primjene, pružajući najsavremeniju tehnologiju prilagođenu za vojnu upotrebu.
Prvo pojavljivanje ove kompanije na Balkanu zabilježeno je na Sajmu naoružanja u Beogradu 2023. godine gdje je predstavio svoje sisteme za elektronsko ratovanje i borbu protiv dronova, uključujući CHL-906 multifunkcionalnu stanicu za ometanje radara i elektronsku inteligenciju.
Ovaj događaj je označio prvo učešće ELINC-a na sajmu odbrane u Evropi, što ukazuje na strateški interes za širenje prisustva na tržištu Srbije i šireg balkanskog regiona.
Kompanija je tada izrazila otvorenost za saradnju sa srpskom industrijom, što odražava rastuće interesovanje kineskih odbrambenih firmi za srpsko tržište, koje se vidi kao ulaz na Balkan i prodor kineskih kompanija ovog tipa u naše krajeve.
FOTO: Capital
Stanje sistema katastrofalno
Ranija analiza stanja u informacionim sistemima u institucijama (2023. godine) pokazala je da je situacija izuzetno loša, da je zaštita gotovo nepostojeća, što je iskorišćeno kao povod da se (opet) formirana Agencija za informaciono-komunikacione tehnologije RS, koja je pod nazivom Agencija za informaciono društvo RS utopljena u Ministarstvo za naučno tehnološki razvoj i visoko obrazovanje RS 2018. godine.
Situaciju je dodatno pogoršalo uvođenje sankcija privilegovanim kompanijama koje su uspostavile te traljave sisteme i zato naplatile stotine miliona maraka, a potom prekid podrške zapadnih proizvođača softvera u održavanju i licenciranju, zbog čega oni ovih danas postepeno postaju neupotrebljivi.
Predstavnici ove agencije su na Sajber akademiji održanoj u aprilu u Vladi RS istakli su da se Srpska nalazi u “stanju krize lanaca snabdijevanja, koje se ogleda u mogućnostima prekida snabdijevanja institucija hardverom i softverom”. Konstatovano je da su problemi veoma široki i da je potrebno utvrđivanje stanja opreme i servisa rizičnih proizvođača, koji uvode sankcije.
Postojeća zakonska rješenja, rečeno je tada, ne štite u dovoljnoj mjeri domaću privredu i stanovništvo od sajber prijetnji. Uz sve to, postoji hitna potreba za obučenim kadrovima u ovoj oblasti za sve sektore i najavljen njen početak do kraja maja.
Međutim, iako smo pitanja o novom ugovoru sa Kinezima uputili Agenciji za IKT sa namjerom da saznao više detalja, oni na njih nisu odgovorili do objavljivanja ovog teksta.
Tajno plaćanje novcem građana
Urednik portala Pratimo tendere i kriminolog Slobodan Golubović kaže da se kroz izmjene i dopune Zakona o javnim nabavkama taj član koji se tiče izuzeća i koji je značajno proširen na više oblasti, ponekad opravdano, ali često nije.
“Bez obzira na to, ne postoji nijedan razlog da bilo koji ugovor o nabavci pa i ovaj bude tajan. Ne moramo mi znati detalje tog softvera, ali zašto bi se krilo nešto što se plaća novcem svih građana? Uz sve to, pitanje je koja je pozadina te priče, da li je samo zaštita tih sistema ili se provlači i još nešto drugo što bi se odnosilo na kontrolu građana i njihove podatke“, kaže Golubović i dodaje da to može imati veza sa kršenjem zaštite ličnih podataka, kao i želju vlasti da kontroliše aktiviste, medije, novinare i druge.
Dodaje da se pita ko će upravljati tim podacima. Osim toga, ističe Golubović, ovo je izgleda uobičajeni način rada sa kineskim kompanijama, da se ugovori sklapaju netransparentno i bez učešća javnosti, a onda se proglašavaju tajnim i kriju. To smo vidjeli u ugovorima za auto-put Banjaluka-Prijedor, HE “Dabar” i tako dalje, a Golubović kaže da su svi tajni i da je vrlo simptomatično zašto je to tako da se korišćenje javne imovine proglašava tajnim.
On dodaje da je Vlada do sada skršila stotine miliona maraka na razne, uglavnom neuspješne, softvere i pokazala da se prema toj oblasti odnosi veoma aljkavo.
“U suštini, pokazuju da je do sada bio cilj da novac izvuku a ostave nam krajnje neupotrebljiva ili poluupotrebljiva rješenja. Pogledajte samo IZIS i Šume RS, gdje su bacili preko 50 miliona maraka i nisu ništa uradili, a sada im je to izgovor da nešto popravljaju“, kaže Golubović i dodaje da je ovo možda i prvi korak ka ukidanju zavisnosti od zapadnih tehnologija.
Viši istraživač/saradnik za pravne poslove u Transparency Internationalu BiH Damjan Ožegović kaže da prema izmjenama zakona od prije dvije godine, tajnost možda i može biti opravdana ako se radi o nabavkama koje se tiču odbrambenih i bezbjednosnih sistema i usluga.
“Naravno da bi se trebalo predočiti barem osnovno o nabavkama, ne sve, naravno, ali barem osnovno, da se barem određene institucije koje štite građane, mogu uključiti i znati o čemu se radi. Ovaj zakon koji je predstavljen kao evropski, vidimo iz brojnih primjera, zapravo je unazađen u odnosu na prethodnu verziju“, kaže Ožegović.
Nedostatak ljudstva
Ostaje da se vidi kako Vlada RS uopšte planira da realizuje ovaj posao, s obzirom na njihovu poslovičnu trapavost i sporost, ali i upadljivi nedostatak sposobnih kadrova u IT oblasti.
Javna je tajna da u IT sektoru oni koji znaju rade za privatne firme, a oni koji nemaju gdje, rade za državu. Samo nekoliko odabranih znalaca, iz samo njima poznatih razloga, pristaju da rade za “državu” i koliko toliko drže konce.
Pitanjima u vezi ovog ugovora poslali smo i kompaniji ELINC i objavićemo ih kad ih dobijemo.
BANJALUKA – Predsjednik Republike Srpske Milorad Dodik kazao je da je kontroverzni biznismen Mile Radišić neopravdano proganjan i osuđen, te da je zgrada od blizu 100 miliona KM koju nudi UIO BiH ispod tržišne cijene.
FOTO: Agencije
Gostujući u jutarnjem programu Radio televizije Republike Srpske Dodik je rekao da je Radišić ipak sve izdržao i iz kredita sagradio stambeni kompleks koji sada nudi ispod cijene.
„Mile Radišić je potpuno neopravdano proganjan svih ovih godina u Banjaluci od strane vlasti sa nivoa BiH. Neopravdano je putem pravosuđa koje je instruisano od stranaca presuđen u uslovima kada su to mnogi radili vezano za kupovinu udjela u firmama, a samo je on odležao tri godine“, izjavio je Dodik.
On strahuje da će zbog opozicije, koja, kako ocjenjuje, u javnosti diže veliku prašinu vezano za kupovinu zgrade „Grand Trejda“ od strane Uprave za indirektno oporezivanje BiH i sam Radišić biti predmet sankcija.
„Prodaju se objekti koji su napravljeni, koji postoje, čija se vrijednost zna i čija je vrijednost ispod onog što se u Banjaluci nudi. Kvadrat stana se u Banjaluci prodaje za 7.000 maraka. On tu ne može imati nikakvu korist. Krediti koji su uzeti za tu zgradu su pojele kamate i svu vrstu dobiti koja se mogla imati“, tvrdi Dodik.
U javnosti se godinama unazad priča o bliskosti Dodika i Radišića kao i njihovim kumovskim vezama. Predsjednik Republike Srpske i za to ima objašnjenje.
„Nema čovjeka u BiH i Republici Srpskoj koji je važan i koji nešto radi a da ga ja ne znam ili da on ne zna mene. Šta to sad treba da znači, da oni treba da prestanu da žive?“, upitao je on.
Podsjećamo, Mile Radišić je krajem 2013. godine osuđen na tri godine zatvora pred Okružnim sudom u Banjaluci zbog toga što je manipulisanjem cijenama Medicinske elektronike, te podstrekavanjem i širenjem lažnih informacija oštetio Republiku Srpsku za više od 550.000 evra.
Sa Dodikom je u kumovskim vezama, a sa UIO BiH već dvije godine pokušava da sklopi ugovor o prodaji zgrade u koju bi se smjestili zaposleni u ovoj instituciji. Jeidni problem je to što UIO BiH nije imao traženih 100 miliona maraka, ali je i to riješeno usvajanjem budžeta BiH za 2024. godinu.
CAPITAL: D. Tovilović
Politika privatnosti
Ova Politika privatnosti definiše politike kontrolora podataka: portal Capital.ba, Jovana Dučića 52, Banja Luka 78 000, Republika Srpska, BiH u daljem tekstu portal Capital o prikupljanju, korišćenju i otkrivanju vaših podataka koje prikupljamo kada koristite našu web stranicu www.capital.ba Kontakt osoba zadužena za rukovođenje i nadzor prikupljanja i obrade ličnih podataka: info@capital.ba
Pristupanjem ili korišćenjem naše internet stranice, pristajete na prikupljanje, korišćenje i otkrivanje vaših informacija, odnosno ličnih podataka, u skladu sa ovom Politikom privatnosti.
Striktno neophodan kolačić treba da bude omogućen u svakom trenutku kako bismo mogli da sačuvamo vaše postavke za podešavanja kolačića.
Ako onemogućite ove kolačiće, nećemo moći sačuvati vaše postavke. To znači da ćete svaki put kada posjetite ovu web stranicu morati ponovo omogućiti ili onemogućiti kolačiće.
Kolačići treće strane
Ova web stranica koristi Google Analytics za prikupljanje anonimnih informacija kao što su broj posjetitelja stranice i najpopularnije stranice.
Održavanje ovog kolačića uključenim pomaže nam da poboljšamo našu web stranicu.
Molimo prvo omogućite striktno neophodne kolačiće kako bismo mogli sačuvati vaše postavke!
Uslovi i pravila korištenja
Ovaj dokument uređuje uslove korištenja web stranice www.capital.ba (u nastavku „Uslovi“) koje prihvatate i sa kojima se saglašavate u potpunosti korištenjem naše web stranice ili registracijom na našoj web stranici. Sve izmjene i dopune Uslova biće blagovremeno unesene i objavljene na isti način kao i Uslovi.
Prihvatanjem Uslova prihvatate onu verziju koja važi u trenutku kada koristite našu stranicu, odnosno u trenutku kada ste konkludentnom radnjom izrazili svoje prihvatanje i dali saglasnost. Sve kasnije izmjene i dopune prihvatate na isti način kao i ove Uslove, pa vas pozivamo da se redovno informišete o važećim Uslovima na našoj web stranici.
Eventualno neslaganje sa Uslovima možete da izrazite jedino tako što nećete koristiti našu stranicu. Korištenjem bilo koje usluge naše web stranice smatra se da ste u cijelosti upoznati sa Uslovima i da ste ih prihvatili i saglasili se sa njima. Naše usluge dostupne svim korisnicama/icima koji ne krše Uslove.
Molimo prvo omogućite striktno neophodne kolačiće kako bismo mogli sačuvati vaše postavke!
Politika kolačića
Kolačići su male, često šifrirane datoteke koje se nalaze u direktorijima web preglednika (eng. Browser). Kolačići se koriste od strane web stranica kako bi obavljali zadatke i pomogli u upravljanju stranicom. Pojedini kolačići su neophodni za ispravno funkcionisanje web stranice.
