BEOGRAD, Sjedinjene Države bi mogle, tokom 2013, da se suoče sa recesijom. Čak i ako ta zemlja izbjegne „pad sa fiskalne litice“, loše osmišljen politički kompromis u vezi sa ubrzanim smanjenjem deficita mogao bi da gurne već oslabljenu ekonomiju u recesiju.
S druge strane, postepeno ograničavanje rasta poreza, praćeno reformama u trošenju budžetskih sredstava, moglo bi da predstavlja put ka fiskalnoj konsolidaciji koja je potrebna Americi ukoliko želi izbjegne rizik od nove recesije. Izvjesno je, međutim, da je američka ekonomija na staklenim nogama, budući da je u 2011. zabilježen rast niži od dva odsto, a prognoze su slične i za 2013.
To je slab tempo razvoja da bi se održao sistem koji se temelji na rastu poreza i smanjenju javne potrošnje za gotovo 600 milijardi dolara naredne godine, što predstavlja oko četiri odsto bruto domaćeg proizvoda. Prijedlog predsjednika Baraka Obame istovremeno podrazumijeva dalje povećanje poreza za Amerikance sa najvećim zaradama, koji čine dva odsto stanovništva i plaćaju više od 45 odsto poreza na lični dohodak. Insistira se i na povećanju poreza za korporacije i, u krajnjoj liniji, za sve zaposlene.
U cjelini posmatrano, navedene promjene bi znatno umanjile javnu potrošnju, dok bi povećanje poreza „skresalo“ podsticaje za zapošljavanje i investicije, što bi dodatno ograničilo ekonomske aktivnosti. Sve to može da bude kobno po ekonomiju koja se i dalje bori da održi skroman godišnji rast.
Direktor Federalnih rezervi Ben Bernanke je nedavno izjavio da možda niko neće biti u stanju da spriječi negativan scenario, a isto je mogao da kaže i za fiskalne probleme koji će vjerovatno biti izazvani Obaminim prijedlogom budžeta. Mada se republikanci u Kongresu s pravom protive povećanju poreza, čini se da bi pristali na povećanje javnih prihoda putem poreske reforme, ukoliko bi to bio dio sporazuma koji će uključiti smanjenje izdataka za zdravstvenu i socijalnu zaštitu na dugoročnom planu.
Potencijalna opasnost od recesije koja bi se pojavila postizanjem takvog dogovora o budžetu može da bude izbjegnuta širenjem budžetske baze, što bi značilo ne samo povećanje poreza već i davanje određenih olakšica.
Očekivani dodatni prihod od poreza, od oko 150 milijardi dolara, iznosio bi jedan odsto BDP-a, i ne bi bio adekvatan lijek za američku ekonomiju, naročito ako uzmemo u obzir smanjenje javne potrošnje i promjenu u poreskom režimu. Stoga, navedeni princip može da posluži samo kao polazna osnova, a ne dugoročan plan. Istovremeno, usporavanje rasta državnih troškova u SAD za zdravstvenu i socijalnu zaštitu neophodno je da bi se spriječila propast cjelokupnog sistema, jer bi u tom slučaju nacionalni dug bio višestruko uvećan. Takve promjene bi, takođe, trebalo uvoditi postepeno u cilju maksimalnog smanjenja opasnosti za građane i privredu.
Nacionalni dug Sjedinjenih Američkih Država je više nego dvostruko uvećan u proteklih pet godina i postoji rizik da će ta cifra premašiti sto odsto BDP-a tokom sljedeće decenije ukoliko ne budu sprovedene korjenite izmjene u trošenju državnog novca i budžetskom sistemu. Ako uzmemo u obzir taj podatak, postaje jasno da bi okosnicu aktuelnih razgovora o budžetu trebalo da predstavlja pronalaženje načina za prevazilaženje ekonomskog sunovrata koji bi bili djelotvorni i na duži rok. Danas
Autor: Martin Feldštajn profesor ekonomije na Univerzitetu Harvard
