Počinje smak svijeta?

PARIZ, Najveći eksperiment u istoriji čovječanstva počeće danas, u tunelu stotinak metara pod zemljom, na francusko-švajcarskoj granici.Konačno će proraditi najsnažniji akcelerator na svijetu, odnosno ubrzivač atoma, takozvani Large Hadron Collider (LHC).
LHC je 27-kilometarski kružni protonski akcelerator, nazvan velikim ocem svih sličnih uređaja. Cijeli projekat košta gotovo devet milijardi dolara, a u njemu učestvuje petnaestak zemalja. Eksperiment sprovodi Evropska laboratorija za istraživanje čestica (CERN).
Kada se unutar LHC-a brzinom svjetlosti budu frontalno sudarali prvi atomi, pretpostavlja se da bi mogle da nastanu reakcije slične prvom prasku. Upravo su spoznaje o nastanku svemira, kao i otkrivanje tajni fizike elementarnih atoma, glavni cilj eksperimenta.
Kako se kritični datum primiče, rasplamsavaju se polemike o tome da li će eksperiment označiti početak kraja svijeta ili otkriti nove tragove o porijeklu kosmosa, novim atomima, novim dimenzijama i, vjerovatno, novim zakonima fizike, koje teorija još nije ni predvidjela.
Mnogi se boje da bi u slučaju neke nepredvidive situacije tokom eksperimenta moglo da dođe do nastanka crne rupe, koja bi odmah počela da uvlači okolnu materiju. Moglo bi, kažu, da počne s jednim jedinim protonom, a da završi sa cijelom planetom.
Do sada neviđena simulacija velikog praska našla se na udaru kritike grupe svjetskih stručnjaka, koji tvrde da eksperiment potencijalno nosi ogromnu opasnost za čovječanstvo.
Evropski sud u Strazburu nedavno je, ipak, odbio tužbu dvadesetak uglednih fizičara, koji tvrde da bi sudaranje protona unutar LHC-a moglo da dovede do nastajanja crnih rupa, koje bi rasle i progutale svijet, odnosno dovele do apokalipse.
Jedan od zagovornika teorije o smaku svijeta jeste i njemački fizičar Oto E. Rošler iz Tibingena. Prema njegovom mišljenju, sporne crne rupe neće nastati odmah nakon prve kolizije protona u akceleratoru, već to može da potraje i nekoliko desetina godina, pa čak i mnogo više.
– Međutim, ako jednom počne taj proces, više ga nije moguće zaustaviti – upozorava ovaj njemački naučnik.
Do nastajanja crnih rupa, prema dosadašnjim naučnim saznanjima, može da dođe samo ako prostor pokazuje više od tri dimenzije. Ako bi se tako nešto zaista dogodilo unutar LHC-a, to bi značilo potvrdu teorije stringova, koja polazi od pretpostavke da postoji devet dimenzija prostora.
Većina naučnika, ipak, smatra da čovječanstvu ne prijeti smak svijeta.
Zagovornici predstojećeg eksperimenta tvrde da svijet može mirno da spava i da je riječ o strogo kontrolisanom projektu, koji može da pomogne da se pronikne u to kakav je bio svemir prije 14 milijardi godina.
– Nema mjesta strahu od crnih rupa, koje bi nas sve mogle progutati – stav je stručnjaka koji već 20 godina rade na ostvarenju ovog istorijskog poduhvata.
LHC može da stvori sićušnu crnu rupu, gotovo beskonačno kratkotrajnu, odnosno potpuno bezopasnu. Oko toga se fizičari ne uzbuđuju, jer, kažu, mogućnost nastanka stabilne crne rupe, koja bi mogla da naraste u nešto zabrinjavajuće, jednaka je naučnoj fantastici.
Dva fizičara pažljivije su proučila taj problem, poredeći ga s poznatim astrofizičkim pojavama i koristeći postojeća znanja o svemiru, kako bi odredili vjerovatnoću da eksperiment LHC stvori stabilnu crnu rupu.
To su Stiven Gidings, s Univerziteta “Santa Barbara” u Kaliforniji, i Mikelanđelo Mangano iz CERN-a, čiji su stručnjaci i sagradili LHC.
Ova dva naučnika, u radu objavljenom 18. avgusta, u internet izdanju časopisa “Physical Review”, bave se ekstremno hipotetičkim scenarijem, u kojem je crna rupa stvorena u LHC-u stabilna i ostaje na planeti.
Na pitanje da li je čovječanstvo osuđeno na propast, njihov kratki odgovor jeste – ne.
– Vrlo temeljno proučili smo mogući rizik, čak i s nekim suludim pretpostavkama o ponašanju crne rupe, i zaključili da nam ne prijeti nikakva opasnost – rekao je Gidings