Prevaranti koje će svijet pamtiti

NJUJORK,  Amerikanac Bernard Medof, najveći svjetski finansijski prevarant, koji je svoje klijente “olakšao” za ukupno 65 milijardi dolara, osuđen je na 150 godina zatvora, ali finansijske prevare nisu njegov ekskluzivni izum, jer je širom svijeta imao brojne prethodnike.
 
Nakon presude Medofu kreirana je svojevrsna lista najvećih finansijskih varalica u svijetu svih vremena. Čarls Ponzi (1882 – 1949) važi za prvog velikog majstora sistema finansijskih piramida. Ime Ponzi je na engleskom govornom području toliko poznato da se sistem piramida tamo zove “Ponzijev trik”. Taj prevarant je potencijalnim ulagačima govorio da u trgovini međunarodnim hartijama od vrijednosti mogu da ostvare profit od 400 odsto. Onima koji su bili spremni da mu povjere svoj novac obećavao je da će u roku od 90 dana njihov kapital biti udvostručen. Uspio je da od 40.000 mušterija izmami gotovo 10 miliona dolara, od kojih je na kraju 4,3 miliona – progutao mrak.
Sistem piramida poznat je i u Njemačkoj, a najpoznatiji je osmislila Damara Bertges. Školovana kao hotelijerka u Švajnfurtu, prozvala se predsjednicom “Evropskog kraljevskog kluba” – udruženja kakvo do tada nije postojalo. Dobronamjerni ulagači su tom klubu između 1991. i 1994. godine povjerili dvije milijarde njemačkih maraka. “Kraljica” Damara obećavala im je da će okončati prevlast zlog kapitala, ali je njen sistem, koji se sastojao od 80 fiktivnih firmi, propao 1994. godine.
Bernard – Berni Kornfeld je utro nove puteve u oblasti investicionih sertifikata. On je 1955. u Parizu uložio nekoliko stotina dolara u otvaranje društva za otvorene investicione fondove. Poslove je sklapao s Amerikancima stacioniranim u Evropi, pa je na taj način mogao da zaobiđe i američke i evropske poreske propise. Kasnije je osnovao sopstveno investiciono društvo, koje je 1960. godine postalo akcionarsko društvo sa sjedištem u Panami. Zaposlio je 25.000 zastupnika koji su u Evropi prodavali akcije njegovih 18 investicionih fondova, prije svega malim ulagačima u Njemačkoj. Tokom prve decenije poslovanja njegovo društvo je postalo vrijedan 2,5 milijardi dolara. Dobar dio novca ulagača je nestao u zamršenim poslovima u kojima su se preplitali drugi fondovi. Kada je nastupila kriza na berzi, a svi oni koji su mogli prodali svoj udio u Kornfeldovom društvu, sistem je doživeo krah.
Banka Hersttat iz Kelna bila je mala, ali je njen slom 1974. poprilično potresao finansijski svijet. Posljedica tog sloma bile su izmjene više njemačkih zakona i propisa o finansijskom poslovanju. Sve je počelo 1971. slomom monetarnog sistema Breton Vuds i fiksnih deviznih kurseva. Trgovci devizama su se našli u novoj situaciji i mogli su da, uz ulaganje velikih suma, izvuku dobar profit i iz najmanjih promjena kurseva. To je postala specijalnost banke Hersttat, a posebno uspješan je bio njen službenik Dani Datel. U banci je izbila zlatna groznica, jer je većina službenika ulagala novac u ovaj posao, u koji su se uključili bukvalno svi – od direktora do portira. Banka je 1973. godine raspolagala sa 24 milijarde tadašnjih maraka – stečenih trgovinom devizama, a godinu kasnije su učestale greške u poslovanju, koje su dovele do ogromnih gubitaka i Služba finansijskog nadzora je naložila zatvaranje Hersttata.
Prije Medofa svijet je šokirao mladi trgovac akcijama Žerom Kervijel iz francuske banke Societe Generale, koji je važio za osobenjaka i računarskog genija i raspolagao povjerljivim saznanjima o kontrolnim sistemima banke. I zaista, u jednom trenutku on je isključio te sisteme i upustio se u trgovinu finansijskim derivatima u kojoj je povremeno pokušavao da zaradi 50 milijardi evra bez mogućnosti da ostvari lični profit. Da je uspjela, trgovina bi donijela dobit prije svega banci, ali je Kervijel prokockao ukupno 4,9 milijardi evra prije nego što su njegovi pretpostavljeni otkrili čime se bavi.
Gubitke od oko 1,1 milijardu dolara prouzrokovao je mladi trgovac akcijama Nik Lison, koji je u Singapuru ojadio britansku Traditionbank Bearings. On je stalno ulagao novac na Tokijskoj berzi, uzdajući se u rast indeksa “Nikkei”, ali je njegova vrijednost padala. Lison je dugo uspijevao da prikrije ogromne gubitke, ali je na kraju pobjegao iz banke, ostavivši na računaru cedulju na kojoj je pisalo: “Žao mi je.” Kasnije je o svemu napisao knjigu, po kojoj je 1999. snimljen i film.