Ekonomista Rubini optužio vladu SAD da “uvodi socijalizam”

VAŠINGTON, Američki ekonomista i profesor Univerziteta u Njujorku Nurijel Rubini optužio je američku vladu i Upravu federalnih rezervi (Fed) da odobravanjem ogromne finansijske pomoći za dvije vodeće domaće hipotekarne banke – “Fani mej” i “Fredi mek” – izdaju zdrave tržišne principe i “uvode socijalizam”, ali samo za kastu povlašćenih bogataša sa Vol strita. 
 Rubinijeva oštra opaska o ekonomskoj politici admnistracije Džordža Buša usledila je poslje ponovljenih tvrdnji uticajnih vladinih zvaničnika i najviših rukovodilaca Feda da će posrnulim hipotekarnim bankama “pružiti svaku neohodnu pomoć”, iako su obje, prema izveštaju objavljenom ove sedmice, imale ogromne gubitke u drugom kvartalu, sa velikim izgledima da ovu i iduću poslovnu godinu završe katastrofalno.
 Fed je proljetos “isposlovao” da se u kasu “Fani meja” i “Fredi meka” slije oko 30 milijardi dolara, a sada se već nagađa da će suma federalne pomoći za održavanje likvidnosti dvije posrnule banke biti najmanje četvorostruko veća.
 Dve ugrožene hipotekarne banke su za vladu važne jer “drmaju” hipotekarnim biznisom u vrijednosti između 5,5 i šest biliona dolara, što je približno 50 odsto od ukupne vrijednosti tih poslova u vodećoj svjetskoj ekonomiji.
 Niko od američkih ekonomskih analitičara, koji nisu pod uticajem vladinog ili drugih zainteresovanih lobija, ne sumnja da bi “Fani mej” i “Fredi mek” vrlo brzo bankrotirale, jer se kraj njihovih dubioza ne nazire.
 U američkoj štampi se ranije pojavila informacija da su dve hipotekarne banke tokom proteklih nekoliko godina stalno pribjegavale emitovanju novih vrijednosnih hartija koje su, neposredno uoči sloma stambenog tržišta u SAD sredinom avgusta 2007, imale minimalno pokriće u njihovom kapitalu.
 Čelnici “Fani mej” i “Fredi meka” su tako izgradili piradmidalnu finansijsku strukturu u kojoj se na jedan dolar vlastitog kapitala “kreiralo” 50 dolara virtuelnih sredstava.
 U trenutku kada je američko hipotekarno tržište “puklo”, piramidalni karakter poslovanja dvije vodeće hipotekrane banke u SAD je postao očit i njihova sudbina je sada, prema svemu sudeći, samo u rukama monetarnih vlasti u Vašingtonu.
 Čist gubitak najveće američke hipotekarne banke “Fani mej”, koja je osnovana još u vrijeme velike ekonomske krize, početkom tridesetih godina minulog vjeka, sa zadatkom da osigura povoljne stambene kredite za što veći broj građana, u drugom kvartalu je premašio 2,3 milijarde dolara, ili 2,54 dolara po akciji.
 Analitičari su očekivali da gubici po akciji “Fani mej” u drugom tromjesečju ove godine budu dvostruko niži, pa odluka te banke da smanji dividendu za više od 85 odsto, u odnosu na drugo tromjesečje prošle godine, kada je bančino poslovanje bilo pozitivno, izgleda sasvim logična.
 Druga po veličini američka hipotekarna banka “Fredi mek” je u proteklom tromjesečju takođe zabeležila velike gubitke, od 821 milion dolara (u poređenju sa profitom od 729 miliona u drugom kvartalu 2007, prije kolapsa hipotekarnog tržišta u SAD), a direktor te finansijske institucije Ričard Sajron je priznao da hipotekarna kriza u njegovoj zemlji još ni izbliza nije okončana i da treba očekivati dodatno pojeftinjenje kuća i stanova za oko 20 odsto.
 Sajron je u izjavi koju su u petak prenosila sva važnija američka glasila ukazao da je domaće stambeno tržište “još daleko od stabilizacije”, o kojoj su, kao da je “na dohvat ruke”, sredinom minulog mjeseca govori visoki vladini zvaničnici, uključujući i ministra finansija Henrija Polsona.
 Analiza ruskog ekonomiste Leonida Valjdmana, koji već godinama pomno proučava kretanja u američkoj privredi, pokazuje da je stambeno tržište SAD od početka ove decenije do avgusta minule godine bilo “naduvano” i da je krah hipotekarnih banaka zbog toga bio neminovan.
 Valjdman tvrdi da su cijene stanova u SAD, tokom pomenutog perioda, uvećane oko 80 odsto, iako su i prije toga, kako on navodi, bile na “prilično visokom nivou”, u uslovima produženog ekonomskog prosperiteta koji je vladao u godinama vladavine predsjednika Bila Klintona.
 U SAD već decenijama važi pravilo na osnovu koga se uspostavlja relativno precizna razmjera između prihoda građana i vrijednosti stambenih jedinica, ističe u svojoj analizi Valjdman.
 On kaže da bi, prema tom pravilu, godišnji prihod prosječne američke porodice, pomnožen koeficijentom 3,2, trebalo bi da bude dovoljan za kupovinu jedne  stambene jedinice srednje veličine, od približno 150 do 160 kvadratnih metara.
 Takva razmjera između zarada i vrijednosti kuća u SAD je, međutim, ozbiljno narušena u periodu od početka 2000. do avgusta prošle godine, kada su cijene na stambenom tržištu uvećane osjetno više od realnih prihoda građana, pa je pomenuti indikator porastao na 4,5, odnosno za 30 odsto.
 To znači da bi, uz već ostvaren pad cijena stanova i kuća od približno deset odsto, vrijednost nekretnina u SAD trebalo da se “sorza” u prosjeku za još 20 odsto, da bi se sve opet vratilo “u normalu”.
 Taj povratak mogao bi, prema ocijeni Valjdmana, da bude veoma neprijatan, jer bi uticao da se “razori mnogo toga u američkoj ekonomiji”, a prije svega uruši bankarski sistem koji je i kreditirao snažan rast tražnje u stambenom sektoru tokom prosperitetnog perioda.
   Takav zaključak potvrđuje i mišljenje već pomenutog američkog ekonomiste Rubinija, koji predviđa da u narednim mjesecima treba očekivati “ogromne gubitke” u nizu američkih manjih i srednjih banaka koje takođe pate od “hipotekarnog sindroma”.
 Koliko su velike sadašnje razmjere hipotekarne krize u SAD govori i ocijena bivšeg predsjednika Feda i uglednog finansijskog stručnjaka Alana Grinspena. On je, u autorskom tekstu objavljenom početkom ove sedmice u dnevniku britanske poslovne elite “Fajnenšel tajms”, ocijenio da se kriza kakva je sada pogodila privredu SAD pojavljuje “jednom ili dva puta u sto godina”.