BEOGRAD, Mašine i oprema u priličnom broju proizvodnih pogona u Srbiji su vršnjaci, ako ne i starije „kolege“ radnika koji za njima rade. Posljednji podaci govore da se prosječna starost alata, u zavisnosti od djelatnosti, kreće od 21 do više od 35 godina. „Najmlađi“ su farmaceutski, a „najstariji“ tekstilni pogoni. Gledano po regijama, sa investicijama su najprije zastali u istočnoj i južnoj Srbiji, a najkasnije u Vojvodini.
Izvjesno je da se stare mašine neće uskoro zamjeniti novim, jer preduzeća ovih godina vode bitku za goli opstanak. To dokazuje i činjenica da su u 2009. godinii svih 938,5 miliona evra subvencionisanih kredita utrošeni za likvidnost. Tek prošle godine 205,6 miliona evra dobijenih uz podršku države otišlo je u investicije, a čak 1,2 milijarde evra za likvidnost. Od 168,5 miliona evra odobrenih tokom prva tri mjeseca 2011. tek neki procenat uzet je za ulaganje u proizvodnju.
Samo jedno od stotinu preduzeća koja godinama nemaju novca za opremu je Industrija motora Rakovica.
– Posljednju mašinu smo kupili 1988. godine – kaže Zoran Radosavljević, direktor IMR. – Tokom 90-ih nismo mogli da kupujemo zbog sankcija, a poslije 2000. godine to nismo radili zbog nedostatka sredstava. Stare mašine nas čine nekonkurentnim iz dva aspekta. Prvo, imamo veće angažovanje ljudskog rada, a drugo je usporeniji rad.
Industrija motora Rakovica sklopila je posao sa Etiopijom u koju treba da izveze 15.000 traktora vrijednih 170 miliona evra. I kada se posao okonča, novca i dalje nema za ulaganje u opremu.
– Sami ne možemo da investiramo – kaže Radosavljević. – Očekujemo da nam Vlada, pored kredita za obrtna sredstva za izvozni posao, omogući i investicioni kredit po povoljnim uslovima. Mi nemamo novca za komercijalne kredite. Očekujemo sredstva ili iz buduće razvojne banke ili od Fonda za razvoj.
Istraživanje starosti opreme prije godinu dana je uradila Unija poslodavaca i poslije dobijenih rezultata od države zatražila da se uvoz nove opreme oslobodi carine i poreza. Država je djelimično izašla u susret, ali je carine oslobodila samo mašine skuplje od 200.000 evra.
– Problem je što za takvu opremu novac imaju samo velika preduzeća, a većina srednjih firmi nabavlja mašine vrijedne između 30.000 i 70.000 evra – kaže Dragoljub Rajić iz Unije poslodavaca. – Starost je danas vjerovatno još veća, jer je opao i nivo stranih investicija, a one obično uvode nove tehnologije.
Preduzetnici bolji
Anketa Nacionalne agencije za regionalni razvoj među malim i srednjim preduzećima dala je nešto bolje rezultate – preovlađuje oprema srednje generacije, stara između 5 i 10 godina. Najveći udio opreme starije generacije imaju srednja preduzeća u grafičkoj i prerađivačkoj djelatnosti. Nasuprot tome, oprema novije generacije dominira kod informacionih tehnologija, a njena natprosječna zastupljenost u strukturi ukupne opreme, evidentirana je kod obrazovnih i zdravstvenih usluga, servisa za popravku vozila i salona za negu i rekreaciju, navodi se u ovom istraživanju. Novosti
