BANJALUKA – Novi najveći IT partner Republike Srpske, kineska kompanija ELINC, sa kojom je u tajnosti u junu sklopljen ugovor za nabavku softvera od 57 miliona maraka, u vlasništvu je China Electronic Corporation koja se već tri godine nalazi na američkoj “crnoj listi”, otkriva portal CAPITAL.
Zbog ovog i Republika Srpska, čiji su lideri i kompanije povezane sa njima, uključujući predsjednika Milorada Dodika i njegovu djecu, nakon uvrštavanja na ovu listu ostali bez računa u bankama, mogla bi imati ozbiljnih problema i ugroziti rad institucija.
Nije poznato da li su potpisnici IT ugovora iz Srpske uopšte znali za ovo ili su zbog toga i sakrili od javnosti da nabavljaju softver od kompanije koja je pod sankcijama.
On što je sigurno da dajući i novac i pristup kineskoj kompaniji koja je pod sumnjom da proizvodi i prodaje „problematičan softver i vrši nezakonit nadzor“ može ozbiljno izložiti opasnosti i ugrozili Republiku Srpsku i njene institucije.
Šta kaže OFAC-ova lista
Prema podacima koje smo pronašli na sajtu OFAC-a, odnosno američke Kancelarije za kontrolu imovine stranaca tamošnjeg Ministarstva finansija, novi partner kojem ćemo platiti softver 57 miliona maraka, China Electronic Corporation (CEC) sankcionisan je početkom juna 2021. godine od kada se nalazi na posebnoj, takozvanoj Non-SDN listi.
Radi se o Non-SDN sankcijama koje se odnose na određene kompanije vojno-industrijskog kompleksa i zabranjuje se bilo kakvo ulaganje ili trgovanje vrednosnim papirima sa njima, te se budno nadziru sve njihove transakcije i poslovanje van Kine, sa mogućnošću njihovog zaustavljanja.
Sankcije matičnom CEC-u
Na listi sankcija nalazi se “CEC” koji je u državnom vlasništvu NR Kine za koji se navodi da je povezan i sa kompanijom Nanjing Panda Elecronics Company Limited, kao i China Electronic Technology Group Corporation. Ove kompanije su vlasnički povezane.
Kompanija ELINC, koja se bavi proizvodnjom vojne opreme i softvera u više izvora i medija, navodi se kao filijala CEC-a. Na sajtu egipatskog Sajma odbrane koji će biti održan sljedeće godine ELINC će biti učesnik, a najavljen kao filijala “u stopostotnom vlasništvu China Electronics Corporation (CEC), osnovana 1989. godine u Pekingu, Kina”.
“Fokusiran na odbrambenu elektroniku, industrijska rješenja i sajber sigurnost, ELINC pruža najsavremenije proizvode i sisteme, kao i podršku životnog ciklusa koja pokriva konsultantske, razvojne i srodne usluge“, navodi se u opisu poslovanja ove kompanije.
Šta je Non-SDN lista sankcija?
Non-SDN lista odnosi se na pojedince ili entitete koji su podložni određenim sankcijama koje je nametnula Kancelarija za kontrolu strane imovine, ali se ne suočavaju sa potpunim blokadama kao oni koji se nalaze na listi posebno određenih državljana (SDN).
Non-SDN sankcije su obično manje stroge i mogu uključivati ograničenja na određene transakcije ili aktivnosti, a ne potpuno zamrzavanje imovine. Radi se o spisku različitih listi koje nisu potpuno blokirane, ali mogu uključivati zabrane određenih transakcija, ograničenja ulaganja ili druge regulatorne mjere.
U dodatnom opisu na često postavljanim pitanjima u vezi ove liste, a koja se odnosi na vojno-bezbjednosnu industriju, napominje se posebno da se ovdje može raditi o njihovom nadzoru, o čemu je portal CAPITAL ranije pisao.
“OFAC očekuje da će koristiti svoje diskreciono pravo da cilja, posebno, na osobe čije operacije uključuju ili podržavaju, ili su uključivale ili podržavale, nadzor osoba od strane kineskih tehnoloških kompanija koje se odvija van NRK-a. Takođe, isto se odnosi i na razvoj, marketing, prodaju ili izvoz kineske tehnologije nadzora koja je, bila je ili može biti korištena za nadzor vjerskih ili etničkih manjina ili za na drugi način olakšavanje represije ili ozbiljne povrede ljudskih prava“, navodi se u napomeni od 3. juna 2021. kada su i uvedene sankcije ovim kompanijama.
Šta je Srpska potpisala?
Vlada RS potpisala je početkom juna ugovor o nabavci zaštitnog softvera od kineskog ELINC-a za koji će iskeširati 57 KM. Na ovaj ugovor je odmah stavljena oznaka tajnosti, a Agencija za informaciono-komunikacione tehnologije potvrdila je medijima informaciju tek kada je CAPITAL o tome objavio tekst.
Srpska tajno sklopila ugovor od 57 miliona sa kineskom firmom povezanom sa vojnom industrijom
Potvrdili su da tim softverom planiraju pod jedan kišobran staviti sve institucije i ustanove, njih 780. Više detalja, osim toga da planiraju data centre i čvorišta nisu dali, a ni su ni objasnili sa kojim ljudstvom to planiraju uvesti.
Kao razlog za nabavku softvera od Kineza naveli su rezultate analize da je stanje u IT sektoru institucija i ustanova u Srpskoj, očajno i da je hitno potrebno da se ono sredi, a da će licence za ovaj softver uzeti na deset godina.
Podsjetimo, Vlada RS, Predsjednik RS, Agencija za državnu upravu RS i drugi su zbog uvođenja sankcija u oktobru prošle godine ostali bez podrške za službene domene zvaničnih sajtova, a nakon (krajem decembra) toga desio se i hakerski napad na IZIS (Integrisani zdravstveni informacioni sistem). Par dana kasnije, procurili su podaci korisnika Poreske uprave RS i našli se u ponudi na darkwebu.
Republika Srpska potrošila je do sada stotine miliona maraka za nabavke raznih softvera, dodjeljujući poslove uglavnom favorizovanim kompanijama, a neke od njih našle su se takođe na OFAC-ovoj listi sankcionisanih pravnih lica povezanih sa porodicom Milorada Dodika.
CAPITAL: Andrijana Pisarević
