BEOGRAD, Domaće kompanije, ogranci stranih firmi u Srbiji i njihova predstavništva su, prema podacima Narodne banke Srbije, od januara do kraja septembra ove godine prebacili u ofšor poslovne zone 226,6 miliona evra, a u protekle tri godine oko milijardu i 100 miliona evra.
Podaci NBS, u koje je Tanjug imao uvid, pokazuju da je najveći dio transfera obavljenih za devet mjesecu ove godine bio usmjeren ka ofšor zonama iz Švajcarske – 134,9 miliona evra, zatim ka Kipru – oko 30 miliona evra, Belgiji – 15 miliona evra i Holandiji – oko 20,8 miliona evra.
Istovremeno je u Panamu transferisano 5,7 miliona evra po osnovu plaćenih usluga kompanijama u inostranstvu, dok je u ofšor zone na Devičanskim Britanskim ostrvima otišlo 5,6 miliona evra.
Lihtenštajn je bio krajnje odredište za transfer oko 2,1 milion evra, a nešto veća suma, u vrijednosti 2,5 miliona evra, otišla je u luksembruške ofšor zone.
Posmatrano po godinama, najviše se novca iz Srbije odlilo u kriznoj 2008. godini, kada je punim intezitetom izbila globalna ekonomska kriza. Tada je prebačeno ukupno 434,2 miliona evra, zatim slijedi 2007. kada je poslato 354,4 miliona evra, dok je prošle godine o ofšor zone upućena najmanja svota od 322,8 miliona evra.
Na spisku zemalja u koje je poslat novac iz Srbije su, inače, Belgija, Bermudi, Bahami, Belize, Švajcarska, Kipar, Gibraltar, Kajmanska ostrva, Lihtenštajn, Luksemburg, Monako, Maršalska ostrva, Malta, Holandija, Panama, Singapur, San Marino i Devičanska ostrva.
Inače, prema posljednjem presjeku koji je radila Agencija za privredne registre (APR), sredinom maja ove godine u Srbiji je poslovalo 11.013 preduzeća čiji je vlasnik jedno strano fizičko ili pravno lice.
Među zemljama iz kojih dolaze pojedini “stranci-osnivači” su i tzv. poreski rajevi, pa je tako sa Britanskih Devičanskih ostrva zaključno sa majom ove godine u APR registrovano 163 preduzeća, iz Luksemburga – 84, Lihtenštajna – 61, Maršalskih ostrva – 12, Monaka – četiri, San Marina – četiri, Kajmanskih ostrva – tri.
Najviše preduzeća došlo je sa Kipra – ukupno 682, a prema podacima APR u Srbiji posluje 58 preduzeća gdje je jedan od osnivača fizičko lice sa Kipra i 624 preduzeća u kojima je jedan od osnivača firma registrovana toj članici Evropske unije.
Ofšor kompanije su, prema riječima eksperata, potpuno legalan način poslovanja, na osnovu kojeg vlasnici registruju svoja preduzeća u zemljama gdje postoje poreske olakšice i gdje su niski troškovi registracije i praktično sa tom firmom obavljaju važne transakcije u svijetu – kupuju druga preduzeća, trguju robom i uslugama i vrše razne druge komercijalne poslove.
Vlasnici kompanija uglavnom cjelokupno vlastito poslovanje obavljaju van mjesta gdje se “poreski raj” nalazi.
Prema podacima međunarodnih finansijskih institucija, sada u svijetu postoji na desetine ofšor zona, a među najpoznatijim zemljama “poreskim rajevima” su Lihtenštajn, Kipar i Luksemburg.
Tu ne zaostaju ni Britanska Devičanska Ostrva, Švajcarska, a ofšor zona ima i u Latinskoj Americi i Aziji, gdje su, na primjer, najpoznatiji Hongkong i Makao.
Kako ukazuju podaci APR, sa Kipra na tržištu Srbie posluje ukupno 682 kompanije.
U Kipru je bilo, neposredno prije ulaska te zemlje u Evropsku uniju 2004. godine, više od 61.000 “ofšor” preduzeća, ali je nakon ulaska te zemlje u Uniju njihov broj smanjen jer su neke ranije olakšice za vlasnike takvih kompanija ukinute zbog harmonizacije sa propisima EU.
U Srbiji ima mnogo firmi koje su privatizovala i kupila preduzeća i investicioni fondovi koji su registrovani u ofšor zonama.
Tako je na primjer, kompaniju “Knjaz Miloš” kupio investicioni firm “FPP Balkan Limitid” iz Lihtenštajna, dok je Investicioni fond “Wordfin” koji je kupio “Luku Beograd” registrovan u Luksemburgu. Ranije je mesnu industriju “Karneks” iz Vrbasa kupio je investicioni fond “Midland” sa Britanskih kanarskih ostrva.
Direktor Uprave za spriječavanje pranja novca Aleksandar Vujačić izjavio je ranije da u poslovanju “ofšor” kompanija veliki problem predstavlja i “pranje novca” , odnosno preko njih se često obavlja uključivanje nelegalnog stečenog novca u legalne finansijske transakcije.
Vujačić je ukazao da to nije samo problem Srbije, već i mnogih zemalja širom svijeta i naveo da se prema procjenama Međunarodnog monetarnog fonda i Svjetske banke na globalnom nivou godišnje “opere” između tri i pet odsto svjetskog bruto domaćeg proizvoda (BDP).
Za Srbiju, prema nekim procjenama Uprave, taj procenat je oko pet odsto BDP-a i to je približno na nivou koji se bilježi u našem regionu , ali i cijeloj EU. Tanjug
